Rehberlik Çalışmaları
OKULLARDA REHBERLİK HİZMET ALANLARI VE BİRİMLERİ
BİLGİ VERME HİZMETLERİ
PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ
OKULLARDA PSİKOLOJİK DANIŞMA UYGULAMALARI
YÖNELTME VE YERLEŞTİRME HİZMETLERİ
KONSÜLTASYON ( MÜŞAVİRLİK) HİZMETLERİ
Okullarda Rehberlik Hizmetleri:
Bir okulda öğretim faaliyetleri dışında öğrencilerin gelişimine uygun ortam sağlamak, karşılaşılan güçlükleri gidermek ve gerekli önlemleri almak için bazı hizmetler sunulmaktadır. Bu tür hizmetler okullarda kurulan Rehberlik ve Psikolojik danışma Servisi tarafından yürütülmektedir. Oldukça geniş bir kapsama sahip olan bu hizmetler çeşitli ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır. Hizmetlerin yöneldiği alanlar (eğitsel,mesleki ve kişisel-sosyal) ve işlevleri (koruyucu,eğitimsel-gelişimsel ve problem çözücü) açısından yapılan sınıflamalar başka bir bölümde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu bölümde sunulan hizmetlerin içeriğine göre bir sınıflama yapmak amaçlanmıştır.
Rehberlik hizmet alanları-birimleri, rehberlik hizmetlerini sunan personelin ne tür etkinlikler yaptığını da göstermektedir. Rehberlik hizmetleri, doğrudan doğruya öğrenciye yönelik ve dolaylı olarak da hizmetlerin etkililiğini artırmaya yönelik olarak öğrenciyle ilgili kişi ve kurumlarda yürütülen kapsamı oldukça geniş bir hizmetler bütünüdür. Şöyle ki; rehberlik hizmetleri içinde öğrencilere okul ve çevresini tanıtmak gibi oldukça dışsal ve nesnel; kendilerine uygun bir alan veya program seçmek gibi öznel ya da kendini bir arkadaş grubuna ait hissetmeyen ve bundan rahatsız olan öğrenciye yardım gibi oldukça içsel / duygusal alana yönelik yardımlar yer almaktadır. Bu kadar geniş kapsama sahip hizmetleri alt gruplara ayırıp incelemekte yarar vardır. Ayrıca böyle bir sınıflama okullarda sunulan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde yapılan etkinliklere yönelik bir açıklık getirmektedir. Konuyla ilgili başlıca yayınlarda rehberlik hizmetlerinin sınıflandırılmasında “hizmet birimleri,rehberlik servisleri,servis birimleri ve hizmet alanları” tanımlamalarının kullanıldığı görülmektedir. Burada “hizmet birimleri” ve “hizmet alanları” tanımlamaları tercih edilmiş ve bütün konu boyunca bu terimler bazen birbirinin yerine kullanılmıştır.
İçeriklerine göre bir sınıflama yapılmakla beraber rehberlik hizmetleri birbiriyle ilişkili ve birbirini tamamlayan hizmetlerdir. Program-plan hazırlama hizmetlerinden araştırma değerlendirme hizmetlerine kadar tüm hizmetler birbiriyle ilişkili ve kısmen iç içe geçmiş hatta kısmen birbiriyle örtüşen hizmetler olarak düşünülebilir. Bunların herhangi birisinin eksikliği rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin işlevselliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca bu hizmetlerin sunuluş sırasındaki öncelikten söz etmek yerine tümünün bir bütün ve birlikte sunulan hizmetler şeklinde algılanması daha uygun bir yaklaşım olacaktır.
Rehberlik hizmetlerinin etkili bir şekilde amacına ulaşabilmesi için işbirliği içinde ve ortak bir anlayış çerçevesinde sunulması gerekmektedir. Okuldaki rehberlik hizmetlerinin sunulmasında okul psikolojik danışmanı (rehber öğretmen), okul müdürü ve müdür yardımcıları, sınıf rehber öğretmenleri ve diğer ders öğretmenleri aktif bir şekilde görev almaktadır. Ayrıca personelin yapacağı görevler Okul Rehberlik ve Psikolojik danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde açıklanmıştır.
Öğretmenler rehberlik hizmetlerini sunmak üzere yetiştirilmiş uzmanlar değildir, böyle olması da beklenemez. Böylece öğretmenlerin rehberlik hizmetlerini sunmak üzere görevlendirilmesi hizmetlerin kalitesini düşürebilir. Buna karşın ekonomik olması, rehberlikle ilgili iş yükünün azalması, daha çok sayıda öğrenciye hizmet götürme olanağı, öğrenciyi öğretmenin uzun süre gözleyebilme olanağının olması birden çok öğretmenin öğrenciyle ilgilenmesi gibi birtakım avantajları vardır. Öğretmenler yeterlilikleri ölçüsünde ve okuldaki psikolojik danışmanın liderliği ile işbirliği içerisinde rehberlik hizmetlerini sınıflarındaki öğrencilere sunabilirler. Ancak öğretmenlerin yaptıkları bu iş psikolojik danışma veya terapi olarak adlandırılmamaktadır.
Rehberlik Hizmet Birimlerine Yönelik Yapılan Sınıflamalar
Aşağıda okul rehberlik servisinde sunulan hizmetlere yönelik farklı yazar tarafından yapılan sınıflamalar yer almaktadır.
Bir okulda sunulan rehberlik programı amacına etkili bir şekilde ulaşması için beş ayrı grupta topladığı rehberlik hizmetlerini bireyi tanıma servisi, bilgi servisi, danışma servisi, yerleştirme servisi ve sonucu izleme servisi olarak sınıflamaktadır. Benzer şekilde kuzgun, bir rehberlik örgütünde bulunan başlıca servis birimlerini bireyi (öğrenciyi) tanımak, bilgi vermek , psikolojik danışma, yerleştirme ve izleme olarak beş grupta toplamaktadır.
Daha ayrıntılı bir sınıflama yapan Kepçe oğlu, rehberlik hizmetlerini dokuz grupta toplanabileceğini belirtmektedir. Bu hizmet alanları;
1)Psikolojik danışma hizmetleri,
2)Bireyi tanıma hizmetleri,
3)Bilgi toplama ve yayma hizmetleri,
4)yerleştirme hizmetleri,
5)İzleme hizmetleri,
6)Alıştırma-oryantasyon hizmetleri,
7)Müşavirlik (konsültasyon) hizmetleri
8)Araştırma ve değerlendirme hizmetleri,
9)Çevre ve veli ile ilişkiler.
Yeşil yaprak ise yukarıdaki sınıflama çerçevesinde okulda sunulan rehberlik hizmetlerini yedi alanda toplamaktadır. Bunlar;
1)Psikolojik danışma hizmeti,
2)Oryantasyon hizmeti (yeni ortama alıştırma),
3)Bireyi tanıma hizmeti,
4)Bilgi toplama ve yayma hizmeti,
5)yöneltme ve yerleştirme hizmeti,
6)İzleme ve değerlendirme hizmeti,
7)Müşavirlik (konsültasyon)hizmeti.
Son iki sınıflamayla ilgili yapılan açıklamalarda psikolojik danışma hizmetlerinin diğer tüm hizmetlerin merkezinde yer aldığı ve psikolojik danışma hizmetlerinden yoksun bir rehberlik hizmetinin amacına ulaşamayacağı belirtmektedir. Aslında buradan anlaşılan bu hizmetlerin birbiriyle ilişkili bir bütün oluşturduğudur. Ayrıca tüm rehberlik hizmetlerinin psikolojik danışma hizmetinde olduğu gibi bireye değer veren, onun ihtiyaçlarına ve bireysel faklılıklarına duyarlı , öğrenciyi olduğu gibi kabul eden bir anlayış ile sunulması gerektiği anlaşılmaktadır.
Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisinin Hizmet Alanları
Yapılan sınıflamalar, ilgili yayınlar ve 17.04.2001 tarihli Okul Rehberlik ve
Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği çerçevesinde bir okuldaki rehberlik örgütünde yer alan hizmetler aşağıdaki gibi sınıflanabilir.
1.Program-plan hazırlama hizmetleri
2.yeni duruma-ortama alıştırma hizmetleri
3.Öğrenciyi tanıma hizmetleri
4.Bilgi verme hizmetleri
5.Psikolojik danışma hizmetleri
6.Grup rehberliği hizmetleri,
7.Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri
8.Sevk(yardım almaya yönlendirme)hizmetleri
9.zleme hizmetleri
10.Konsültasyon (müşavirlik) hizmetleri
11.Çevre ve aile ile ilişkiler
12.Araştırma ve değerlendirme hizmetleri şeklinde sınıflandırabilir.
Öğrenciler eğitim yaşantıları süresince bir takım bilgilere ihtiyaç duyarlar. Öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgiler eğitsel,mesleki ve kişisel-sosyal alanlarla ilgili bilgilerdir. Ayrıca çeşitli tekniklerle öğrenciler hakkında toplanan bilgilerin öğrencilere aktarılması rehberliğin bilgi verme hizmet alanında yer almaktadır.
Eğitsel bilgi,öğrencilerin bulundukları eğitim programı ve gidebilecekleri üst eğitim kurumları hakkındaki bilgilerden oluşur. Eğitsel bilgileri vermenin amacı,öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir eğitim programına yönelmeleri ve bunda başarılı olmalarıdır. Öğrenciler eğer bu konuda kendileri için açık olan olanakların neler olduğunu bilmezlerse eğitim programı seçimlerinde uygun kararlar veremezler. Öğrencilerin kendilerini gerçekleştirebilecekleri uygun kararlar vermelerini sağlamak için bulundukları eğitim programının içeriği,alanlar,zorunlu ve seçimlik dersler,ders dışı eğitsel etkinlikler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak gerekir. Ayrıca bir eğitim kurumundan mezun olmak üzere olan son sınıftaki öğrencilere gidebilecekleri okullar ve kendilerini geliştirebilecekleri olanakları tanıtmakta yarar vardır. Üst eğitim hakkında bilgi edinmenin çeşitli yolları vardır. Bunların bir kısmı aşağıda belirtilmiştir:
Eğitim kurumlarını ziyaret etme,
Okul inceleme çalışmalarında bulunma,
Eğitim kurumlarını tanıtıcı broşürleri-kitapları inceleme,
Bilgi sahibi edinmek istenilen okuldan bir öğretmenin tanıtım yapmak üzere sınıfa davet edilmesi,
Okullara-sınavlara başvuru kılavuzunun incelenmesi,
Kurumlarla ilgili basın-yayında yer alan bilgilerin arşivleşmesi,
İlgili kurumların internetteki tanıtıcı sitelere ulaşarak bilgiler alınabilir.
Kuşkusuz burada bir öğretmenin öğrencilerin ihtiyaç duydukları tüm bilgilere ulaşarak bunları öğrencilere aktarması beklenemez. Önemli olan öğretmenin hangi bilgileri nereden ve nasıl bulacakları konusunda öğrencileri bilgilendirmesi ve bunun için ortam hazırlamasıdır.
Öğrencilerin ihtiyaç duydukları diğer bilgi alanı meslekler hakkındaki bilgilerdir. Öğrencilerin kendi ilgi,yetenek ve kişilik özelliklerine uygun bir mesleği seçmelerine yardım etmek okullardaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin amaçlarından
biridir. Öğrencilerin kendilerine uygun bir meslek seçmeleri için sahip oldukları özellikleri bilmenin yanında yönelmeyi düşündükleri meslekler hakkında ayrıntılı olarak bilgi sahibi olması mümkün değildir. Öğrencilere bir mesleği incelerken hangi bilgiler nasıl edinecekleri konusunda bilgilendirmesi ve yönlendirilmesi yeterlidir. Öğrencilerin meslekler hakkında bilgi edinmelerinin bazı yolları şunlardır:
Öğrencilerin ilgilendikleri mesleğin icra edildiği iş yerlerine ziyaretlerin yapılması,
İş yerinde yarı zamanlı çalışma,
Meslek elemanı yetiştiren kurumları ziyaret etme,
Öğrencilerden meslek inceleme grupları oluşturma,
Yüksek öğretim programlarını ve meslekleri tanıtan kitaplara başvurma,
İş ve işçi bulma kurumunun meslekleri tanıtıcı kaynakları inceleme,
Meslek elemanı yetiştiren kurumları tanıtan yazılı ve görsel kaynaklara başvurma,
Öğrencilerin bilgi edinmek istedikleri mesleği icra eden bir meslek elemanını sınıfa davet etme,
Meslek odalarının veya derneklerin ilgili mesleği tanıtan yazılı ve görsel materyallerinin incelenmesi.
Öğrenciler kişisel ve sosyal gelişim açısından oldukça kritik kabul edilen bir gelişim aşamasındadırlar. Öğrencileri, yaşadıkları değişim ve gelişmeler hakkında bilgilendirmek gelişimlerini destekleyici olacaktır. Ayrıca sosyal gelişim ve uyumlarının kolaylaştıracak; aile,arkadaş ve diğer sosyal çevreleriyle ilişkilerini zenginleştirecek kişiler arası ilişkilere yönelik bilgiler verilebilir. Bu bilgiler, yeterliliği ölçüsünde sınıf rehber öğretmenleri ve psikolojik danışmanlar tarafından verilebilir. Ayrıca verilecek bilgi alanıyla ilgili bir uzman okula davet edilerek öğrencilerin bilgilenmeleri sağlanabilir Bunun yanında öğrencilere konu ile ilgili eğitsel kitaplarını okumalarını ve filmleri izlemelerini önermek öğrencilerin bilgi edinmelerini sağlayan bir diğer yoldur.(Altıntaş,Ersin.:Psikolojik Danışma ve Rehberlik,Pegemyayıncılık,Ankara,2002)
Bilgi toplama ve yayma hizmetleri genel olarak;
Sosyal,kültürel ve eğitsel çalışmalar,üst okullar,iş ve meslekler hakkında gerekli bilgilerin toplanıp verilmesi,
Bu bilgiler ışığında kendilerine en uygun ve doğru bir seçim yapmalarına yardım edilmesi,
Böylece onların bir program,bir sosyal kültürel ve eğitsel çalışma ,bir üst okul,bir iş ya da bir mesleğe yönelmelerini sağlam aile ilgili çalışmaları kapsar .Bunun yanında esas amacı ; okullarda öğrencilerin eğitsel ve mesleki alanlarda kendilerine en uygun ve gerçekçi seçimleri yaparak onların eğitsel ve mesleki yönelmelerine yardımcı olmaktır. Bu yüzden öğrencilerin ihtiyaç duyabilecekleri her türlü eğitsel ve mesleki bilgiyi toplamak,bu bilgileri sınıflayıp özetleyerek en uygun biçimde düzene koymak ve özetlememiz gerekir.
BİLGİ TOPLAMA YOLLARINDAN BAZILARI
Mektuplar göndererek doğrudan doğruya ilgili okul ve kurumlardan yazılı dokümanlar isteme,
Anket,soru listesi,envanter vb. formları göndererek tanıtıcı bilgiler toplamak,
Broşürlerden yararlanma, ilgili gazete ve dergi sayfalarını toplama,
Radyo ve televizyon programlarından yararlanma,
Çevredeki diğer ilgili kişilerden yararlanma,
Elde edilen eğitsel ve mesleki bilgilerin paylaşılması ve yorumlanması amacı ile öğrencilerle bireysel ve grupla psikolojik danışma yapma,elde edilen eğitsel ve mesleki bilgiler ile ilgili derslerde bir ders konusu ya da ünitesi gibi ele alınıp öğretmen ya da sınıf öğretmenleri tarafından sınıfa anlatma,okul gazetesi,haber bültenleri ve duyuru tahtaları asma,film,teyp,bant ,resimleri ve görsel işitme araçlarından yararlanarak dinletme yada izletme,okullarda konferanslar düzenleme,geziler düzenleme bilgi toplama yollarından bazılarıdır.(Kepçeoğlu,Muharrem.:Psikolojik Danışma ve Rehberlik,Ankara,1996)
Psikolojik danışma bireylerin kendilerini tanımalarını,güçlü ve zayıf yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili biçimde çözmek amacıyla, yüz yüze bir ilişki süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda olan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai amacı da bireyin karar verme ve problem çözme becerisini geliştirerek kişisel gelişimini sağlamaktır. Psikolojik danışmanın kendine özgü çeşitli kuram,teknik ve ilkeleri vardır. Psikolojik danışma hizmeti, ancak bu alanda yetişmiş ve yeterliliği olan
uzman kişiler tarafından sunulur. Dolayısıyla psikolojik danışma hizmetini vermek diğer rehberlik hizmetlerine göre uzun süreli bir eğitim gerektirir. Bu hizmetin okulda sunulan tüm rehberlik hizmetleri için de önemli bir yeri vardır. Çünkü diğer hizmetlerin etkililiği,psikolojik danışmadaki anlayış ve ilkelerle yakından ilişkilidir. Psikolojik danışmadaki anlayış ve ilkelerin diğer tüm rehberlik hizmetlerine yansıması beklenir.
Psikolojik danışma süreci içinde yardım alan kişiye “danışan”,yardım veren uzmana da “danışman” denilmektedir. Bu hizmet bir danışan ile bir danışman arasında kurulan ilişki ise buna “Bireysel Psikolojik Danışma” denilmektedir. Eğer bu ilişki bir danışman ve birden çok (genellikle 8-12)danışan arasında kurulmuşsa buna “Grupla Psikolojik Danışma” denilmektedir. Psikolojik Danışma ilişkisi birden çok görüşmeyi gerektiren bir süreçtir. Öğrencilerin ihtiyaçlarına göre bu sayı değişmekle birlikte genellikle görüşme sayısı 8-10 arasındadır. Duruma ve tercih edilen psikolojik yaklaşıma göre daha kısa süren psikolojik danışma sürecide olabilir. Ancak bazı durumlarda bir iki görüşme ile de öğrenci sorunu çözülebilmektedir. Genellikle öğrencinin sorunu bilgi eksikliğinden kaynaklanıyorsa,bu eksiklik giderildiğinde problemi çözebilmektedir. Böyle bir süreci Psikolojik Danışma olarak tanımlamak yerine bunu “görüşme” olarak tanımlamak daha uygundur. Görüşme aynı zamanda öğrenci hakkında bilgi toplama tekniğidir. Bilgi toplama amacıyla görüşme yapılıyorsa öğrenci ile kurulan ilişki psikolojik danışma değildir. Özellikle öğretmenlerin kişisel sorunları ile ilgili öğrencilere sundukları yardımları görüşme olarak adlandırmak gerekir. Öğretmenlerin öğrencilere yaptıkları görüşmelerin sayısı daha fazla olsa da bu ilişki psikolojik danışma ilişkisi değildir. Çünkü psikolojik danışma yapmak uzmanlık gerektiren bir iştir ve öğretmenler bu işi yapmak için yetişmemişlerdir.
(Altıntaş,Ersin.:Psikolojik Danışma ve Rehberlik,PegemYayıncılık,Ankara,2002 )
Psikolojik Danışma hizmetleri tüm rehberlik hizmetlerinin temelini ve özünü oluşturur. Psikolojik danışmadan yoksun rehberlik hizmetleri tam sayılamaz. Bu öneminden dolayı, geleneksel olarak “rehberlik “diye adlandırılan hizmet alanı günümüzde temelini ve özünü oluşturan psikolojik danışmadan hız alan bir anlayışla “psikolojik danışma ve rehberlik” alanı olarak gelişmektedir.
Psikolojik danışma hizmetleri diğer rehberlik hizmetleri arasında daha teknik,daha duyarlı olan ve ancak uzman personel tarafından profesyonel düzeyde
sunulabilecek hizmetlerden oluşur Bu bakımdan psikolojik danışma hizmetlerinin,öteki hizmetlerden ayrı olan yönleri ile, çok iyi anlaşılması gerekir.(sh75)
PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİNDEKİ AMAÇ VE İLKELER
Amacı, bireylerin kendini gerçekleştirmelerine yardım etmektir. Bireyin kendini gerçekleştirmesini sürekli gelişmekte olan bir düzey ve erişilmek istenen genel bir sonuç olarak algılamak gerekir. Psikolojik danışma yardımında kısa vadeli,orta vadeli ve uzun vadeli amaçlardan söz edilebilir. Örneğin, her psikolojik danışma yardımında gerçekleştirilecek amaçlar kısa vadeli ,birkaç psikolojik danışma ile bireyin mevcut sorunlarının giderilmesi orta vadeli amaç olarak gösterilebilir. Bu amaçlar genel olarak bireyin mesleki,eğitsel ve kişisel olan tüm problemleri hakkında daha çok bilinçlenerek kendine en uygun ve gerçekçi bir çözüm bulmasına yardım olarak özetlenebilir. Kendini gerçekleştirme ise, erişilmek istenen bir sonuç olarak,psikolojik danışma yardımının uzun vadeli bir amacıdır.
Bir yardım süreci olarak psikolojik danışmanın amacında, psikolojik danışmayı yapan danışman kişinin eğitim düzeyi ve sahip bulunduğu değer sistemi, görev anlayışı vb. özellikler önemli etkiler yapar. Öte yandan yardımı alan, yani danışan kişinin ihtiyaçları ve özellikleri de amaçları belirlemede yine önemli bir etkiye sahiptir.
Psikolojik danışma hizmetlerinin dayandığı temel ilkeler;
Psikolojik danışma hizmetleri demokratik bir ortamda ancak insancıl bir anlayışla sunulabilir.
Psikolojik danışma hizmetleri tüm bireylere açık olarak,bireylerin ihtiyaç duyduğu ve bu yardımdan bir yarar sağlayacağına inandığı her konuda verilebilir.
Hizmetler ister tek tek bireylere ister gruplara verilsin,psikolojik danışma hizmetlerinde bir danışman ile danışanlar arasında yüz yüze gelerek karşılıklı bir psikolojik ilişkinin kurulması zorunludur.
Psikolojik danışma hizmetlerinde danışman ile tek tek ya da grup halinde danışanlar arasında kurulan psikolojik ilişki karşılıklı saygı,güven,samimiyet,içtenlik ve gönüllülük esasına dayanmalıdır.
Psikolojik danışma hizmetlerinde psikolojik yardım alan danışanlar ne kadar problemli olurlarsa olsunlar bir hasta gibi değil,normal birer insan olarak kabul edilirler ve bundan dolayı psikolojik danışma hizmetleri her konuda tüm bireylere açık olarak sunulmaktadır.
Psikolojik danışma hizmetlerinde bireyleri eleştirme,yargılama ve değerlendirmenin kesinlikle yeri olmadığı gibi, kendisi hakkında karar alma ve kendisine yön verme hak ve sorumluluğu danışanların kendilerine bırakılmalıdır.
Psikolojik danışma hizmetleri verilirken birey ya da bireylerle kurulan ilişki gizli, özel ve profesyonel bir ilişkidir;bu ilişkinin gerektirdiği belirli ortam,mesleki ve etik (ahlaki)kurallar vardır. Uygun olmayan ortamlarda mesleki hazırlılığı yetersiz kişilerin diğer ilişkilerden çok farklı olan böyle bir psikolojik ilişki içine girmeleri asla doğru değildir.
Psikolojik danışma hizmetleri sürekli olmalı; hem bireysel psikolojik danışma hizmetleri ve hem de psikolojik danışma hizmetleri halinde dengeli ve örgütlenmiş bir şekilde sunulmalıdır.(sh76-77-78)
OKULLARDA PSİKOLOJİK DANIŞMA UYGULAMALARI
Okullardaki psikolojik danışma uygulamaları için önemli olabilecek bazı bilgiler şu şekilde özetlenebilir:
Sınırlı ya da geniş tutulsun psikolojik danışma hizmetlerine okul psikolojik danışma ve rehberlik programlarında mutlaka yer verilmeli; bu amaçla düzenlenecek hizmetler düzenlenmelidir.
Psikolojik danışma hizmetlerinin diğer rehberlik hizmetlerinden farklı olan bazı genel nitelikleri uzmanlar tarafından her fırsatta yönetici,öğretmen, öğrenci ve hatta velilere açıklanmalı;öğrencilerin bu hizmetlerden yararlanmaları teşvik edilmelidir.
Psikolojik danışma hizmetleri hem bireysel, hem de grupla psikolojik danışma çalışmaları olarak dengeli bir biçimde ve birlikte sunulmalıdır.
Psikolojik rehberlik hizmetleri için okulda uygun bir yer ayrılması konusunda başta okul müdürleri olmak üzere herkes çaba göstermelidir.
Okullarda psikolojik danışma hizmetlerinden yararlanmak isteyen öğrencilerin, gerektiğinde,çevrede bulunan ve psikolojik yardım veren diğer kurumların hizmetlerinden de yararlanmaları teşvik edilmelidir.(sh79-80-81)
GRUP REHBERLİĞİ HİZMETLERİ
Grup rehberliği hizmetleri 10-15 kişilik gruplarla ya da sınıftaki tüm öğrencilerle yürütülen hizmetlerdir. Özgüven grup rehberliğini “bireyin gelişmesine,kendisini ve
olanakları tanımasına,gerçekçi ve uygun planlar ve seçimler yaparak kendisini yönlendirmesine ilişkin grup etkinlikleri ve süreçleri olarak tanımlamaktadır. Bu tür çalışmalarda daha çok öğrencilerin kendileriyle ilgili veya olgusal konularda (karar verme,meslekleri tanıma, sosyal ilişkiler,etkili ders çalışma gibi) bilgilenmelerini sağlayarak gelişimlerine yardımcı olmak hedeflenir. Daha çok öğrencilerin katılımı sağlanarak,onların yaşantılarını,duygularını ve düşüncelerini ifade etmesine dayalı etkileşimli bir ortam içinde grup rehberliği çalışmaları yürütülür. Ne kadar büyük gruplarla bu çalışmalar yapılabilse de küçük gruplarla çalışmak hizmetlerin etkililiğini arttırmaktadır. Grup rehberliği çalışmaları herhangi bir konuda bir oturumluk,iki-dört oturumluk veya daha uzun süreli örneğin bir yarıyıl boyunca sürecek şekilde planlanıp uygulanabilir.(Altıntaş,Ersin.:Psikolojik Danışma ve Rehberlik,Pegem yayıncılık,Ankara,2002)
GRUP YAKLAŞIMININ YARARLARI:
Kendini yönlendirici öğrenme olanakları sağlar,
Ekonomik ve etkili bir rehberlik hizmeti verir,
Bireysel psikolojik danışmayı kolaylaştırır.
GRUP YAKLAŞIMI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN HİZMETLERDEN BAZILARI:
Grup Rehberliği;sınıf rehber öğretmenliği ve eğitici kol rehber öğretmenliği görev alanına giren grup yaklaşımını kapsamaktadır.
Psikolojik Danışma;grup içinde daha derin bir iletişim ve etkileşimle gerçekleştirilen yardım yaklaşımını kapsamaktadır.
Grupta Ruhsal Sağaltım;grupta psikolojik danışmadan da derin boyutlu yaklaşımları kapsamaktadır.
GRUP REHBERLİK HİZMETLERİNDE GÖZ ÖNÜNDE TUTULACAK NOKTALAR:
Danışman ya da sınıf rehber öğretmeni; eğitsel,mesleksel ya da kişisel-toplumsal sorunu, öğrencilere ulaştırılması gereken bilgiyi sınıfa getirmeli,
Her türlü öğrencinin görüşüne saygı gösterilmeli,
Gruba bilgi verirken soyut ve kuru bir anlatımdan kaçınılmalıdır,
Grup tartışmalarına, her üyenin katılması ve katkıda bulunması sağlanmalıdır,
Danışman ya da sınıf rehber öğretmeni tartışmalarda,kendi düşünce duygu ve değer yargılarını gruba aşılamaktan kaçınılmalıdır,
Öğrenciler sormadıkça ,tartışma konusuna ilişkin görüşlerini açıklamamalıdır.(Bakırcıoğlu,Rasim.:RehberlikvePsikolojikDanışma,yayınları,Ankara,1994 )
YÖNELTME VE YERLEŞTİRME HİZMETLERİ
Öğrenciyi tanıma hizmetlerinden öğrenci hakkında elde edilen bilgiler ışığında onun yönelebileceği okullar veya programların neler olduğunu bilmesi ve kendisi için en uygun olanı seçmesi sürecinde sunulan hizmetler yöneltme ve yerleştirme hizmetleri olarak adlandırılmaktadır. Bu süreçte, okul rehberlik servisinde sunulan bir çok hizmet alanından yararlanılır. Bunlar: Öğrencinin ilgi ve yetenekleri hakkında bilgi edinmek için öğrenciyi tanıma; öğrencinin programlar ve okullar hakkında bilgi edinebilmesi için bilgi verme; bu konularla ilgili öğrencinin gerçekçi algı ve beklentileri yoksa psikolojik danışma ; ailenin beklenti ve değerleri öğrencinin uygun karar almasını engelliyorsa müşavirlik hizmetleri de işe koşularak yöneltme ve yerleştirme hizmetleri sunulmaktadır.
Bu hizmetler öğrencinin bir mesleğe veya bir işe yöneltilip yerleştirilmesinde de verilir.
Özellikle eğitsel ve mesleki rehberlik hizmetlerinde yöneltme sürecine ilköğretim yıllarından itibaren başlamakta yarar vardır. Öğrencilerle küçük yaşlardan itibaren bulundukları gelişim düzeylerine uygun olarak hem eğitsel hem de mesleki rehberlik çalışmaları yapılır. Böylece öğrencilerin program, okul ve meslek seçimlerinde problem yaşamaları önlenmiş olur.
SEVK (YARDIM ALMAYA YÖNLENDİRME ) HİZMETLERİ
Öğrenciler kökleri kişiliğin derinliğinde yer alan psikolojik rahatsızlık , sahip olduğu özellikleri tanıma ve yeteneklerini geliştirme , çekingen davranma , olumsuz aile ve arkadaş ilişkileri , ders başarısızlığı, özel- destek eğitim alma , meslek seçme , iş bulma , burs alma gibi konularda yardıma ihtiyaç duyabilirler. Bu hizmetlerin bir kısmı okul ortamında ve okulda görevli personel tarafından sunulabildiği gibi bazı hizmetler ise , okul dışındaki kurumlarda sunulmaktadır. Öğretmen öğrencinin dile getirdiği sorunun niteliğine göre kendi yeterliliği dışında ise öğrenciyi mutlaka yardım almak üzere psikolojik danışmana yönlendirmelidir. Okulda psikolojik danışma yok ise öğrencinin ilgili rehberlik ve Araştırma Merkezine başvurması sağlanmalıdır.
Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri toplumumuzda daha çok yenidir ve yeterince doğru tanınmamıştır. Okul rehberlik ve psikolojik danışma servisleri , öğrencilerin önemli bir kısmı tarafından davranış bozukluğu olan, disiplin sorunu olan
hatta “deli”olan kişilerin gittiği yer olarak algılanabilir. Özellikle Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi’ nün , Okuldaki Disiplin Kurulunun bir parçası gibi algılanmasına yol açan rehberlik hizmetlerinin sunulmasındaki ilke ve anlayışlarla bağdaşmayan yönetmelik maddeleri de mevcuttur. ( T.C. Resmi Gazete , 22188 , 31.01.1995; T.C. Resmi Gazete , 23476 , 17.04.2001 ) . Bu yüzden öğretmenler bu hususta hassas davranmalı , öğrencilerin yanlış yargılara varmasını engelleyici tavırlar takınmalıdırlar.
Öğretmenler öğrencileri sevk edecekleri kurumlar hakkında detaylı bilgiye sahip olmalı ve aile ile işbirliği içinde çalışmalıdırlar.
İZLEME HİZMETLERİ
Öğrencilere sunulan rehberlik hizmetleri sonucunda bir değişikliğin olup olmadığı , olmuşsa ne gibi değişikliklerin olduğunun bilinmesine gereksinim vardır. İzleme çalışmaları, hem öğrencinin değişim ve gelişimini takip etmek amacıyla hem de sunulan rehberlik çalışmalarını etkinliğini öğrenmede ihtiyaç duyulan bilgileri sağlar. Bir öğrencinin yaşadığı kişisel sorunu çözmek için psikolojik danışma ilişkisi tamamlandıktan sonra yaşantısındaki değişiklik ve sorunların bilinmesi de izleme olarak değerlendirilmektedir. Öğrenci bu süreçte bir karar almıştır ve bu kararın sonucunda yeni davranışları kazanmada ne kadar başarılı olduğu izlenmelidir. (Altıntaş,Ersin.:Psikolojik Danışma Ve Rehberlik,Pegem Yayıncılık,Ankara,2002)
YÖNELTME VE YERLEŞTİRME HİZMETLERİ
Öğrenciyi tanıma hizmetlerinden öğrenci hakkında elde edilen bilgiler ışığında onun yönelebileceği okullar veya programların neler olduğunu bilmesi ve kendisi için en uygun olanı seçmesi sürecinde sunulan hizmetler yöneltme ve yerleştirme hizmetleri olarak adlandırılmaktadır. Bu süreçte, okul rehberlik servisinde sunulan bir çok hizmet alanından yararlanılır. Bunlar: Öğrencinin ilgi ve yetenekleri hakkında bilgi edinmek için öğrenciyi tanıma; öğrencinin programlar ve okullar hakkında bilgi edinebilmesi için bilgi verme; bu konularla ilgili öğrencinin gerçekçi algı ve beklentileri yoksa psikolojik danışma ; ailenin beklenti ve değerleri öğrencinin uygun karar almasını engelliyorsa müşavirlik hizmetleri de işe koşularak yöneltme ve yerleştirme hizmetleri sunulmaktadır.
Bu hizmetler öğrencinin bir mesleğe veya bir işe yöneltilip yerleştirilmesinde de verilir.
Özellikle eğitsel ve mesleki rehberlik hizmetlerinde yöneltme sürecine ilköğretim yıllarından itibaren başlamakta yarar vardır. Öğrencilerle küçük yaşlardan itibaren bulundukları gelişim düzeylerine uygun olarak hem eğitsel hem de mesleki rehberlik çalışmaları yapılır. Böylece öğrencilerin program, okul ve meslek seçimlerinde problem yaşamaları önlenmiş olur.
SEVK (YARDIM ALMAYA YÖNLENDİRME ) HİZMETLERİ
Öğrenciler kökleri kişiliğin derinliğinde yer alan psikolojik rahatsızlık , sahip olduğu özellikleri tanıma ve yeteneklerini geliştirme , çekingen davranma , olumsuz aile ve arkadaş ilişkileri , ders başarısızlığı, özel- destek eğitim alma , meslek seçme , iş bulma , burs alma gibi konularda yardıma ihtiyaç duyabilirler. Bu hizmetlerin bir kısmı okul ortamında ve okulda görevli personel tarafından sunulabildiği gibi bazı hizmetler ise , okul dışındaki kurumlarda sunulmaktadır. Öğretmen öğrencinin dile getirdiği sorunun niteliğine göre kendi yeterliliği dışında ise öğrenciyi mutlaka yardım almak üzere psikolojik danışmana yönlendirmelidir.Okulda psikolojik danışma yok ise öğrencinin ilgili rehberlik ve Araştırma Merkezine başvurması sağlanmalıdır.
Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri toplumumuzda daha çok yenidir ve yeterince doğru tanınmamıştır. Okul rehberlik ve psikolojik danışma servisleri , öğrencilerin önemli bir kısmı tarafından davranış bozukluğu olan, disiplin sorunu olan
hatta “deli”olan kişilerin gittiği yer olarak algılanabilir. Özellikle Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi’ nün , Okuldaki Disiplin Kurulunun bir parçası gibi algılanmasına yol açan rehberlik hizmetlerinin sunulmasındaki ilke ve anlayışlarla bağdaşmayan yönetmelik maddeleri de mevcuttur. ( T.C. Resmi Gazete , 22188 , 31.01.1995; T.C. Resmi Gazete , 23476 , 17.04.2001 ) . Bu yüzden öğretmenler bu hususta hassas davranmalı , öğrencilerin yanlış yargılara varmasını engelleyici tavırlar takınmalıdırlar.
Öğretmenler öğrencileri sevk edecekleri kurumlar hakkında detaylı bilgiye sahip olmalı ve aile ile işbirliği içinde çalışmalıdırlar.
KONSÜLTASYON ( MÜŞAVİRLİK) HİZMETLERİ
Doğrudan öğrencilere dönük olmayan ; öğrencilere sunulan Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik çalışmalarının etkinliğini artırmaya dönük olan çalışmalardır. Bu hizmetlerin amacı ; okuldaki yönetici ve öğretmenlerin daha uygun ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmasını ve çalışmalarda bu anlayışına sahip olmasını , çalışmalarda bu anlayışın esas alınmasını ve okuldaki tüm olanakların bu anlayışa uygun biçimde kullanılmasını sağlamaktır. Böyle bir çalışma velilerle de yapılabilir. Ailede bir anlayış geliştirmek amacıyla ve aile olanaklarının öğrencinin gelişimine destek olacak biçimde düzenlenmesi için konsültasyon çalışmaları yürütülebilir. Yönetici öğretmen ve velilerle konsültasyon çalışmaları yürütülürken bireysel ve grup konsültasyonları yapılabilir. Konsültasyon çalışmalarını planlama ve yürütme sorumluluğu psikolojik danışmanındır. Etkililiği ise psikolojik danışmanın yeterliliği ile yakından ilgilidir. Etkililiği belirleyen diğer önemli bir faktör ise yönetici öğretmen ve velilerin çalışmalara katılımlarındaki istekliliktir.
Konsültasyon hizmetleri , kimlere yönelik hizmetlerdir ?
Konsültasyon çalışmalarıyla kazandırılması hedeflenen uygun ve ortak anlayışta rehberlik hizmetlerinde gerekli olan işbirliğidir. İşbirliği karşılıklı yardımlaşma , rehberlik uygulamalarını birlikte programlama ve yürütme, hizmetler sunulurken etkinliği birlikte yaparak öğrenilir. Öğretmen ve yöneticilere bu konularda sadece bilgi vererek yeterli ve uygun anlayış oluşturmak güçtür. Bunun için okuldaki personel arasında sıkı bir işbirliği gerekir. Akbaş tarafından rehberlik hizmetlerinin sunulmasında yüksek ve düşük işbirliğinin sağlandığı okullarda yapılan bir çalışmada bu okullar arasında önemli farklılıkların olduğu görülmüştür. Yüksek düzeyde işbirliğinin sağlandığı okullarda şu durumlar gözlenmiştir. Olumlu psikolojik danışma ve rehberlik anlayışı, personel arasında geliştirici iletişim, yüksek idare desteği , psikolojik danışmanın yüksek çaba ve motivasyonu , isteklilik , rehberlik hizmetlerinde eğitime ve gelişime önem verme , koruyucu rehberlik anlayışı , öğrenci ihtiyaçlarına duyarlılık , personelin sorumluluklarını yerine getirmesi , okuldaki danışman rolünün diğer personel tarafından benimsenmesi, velilerin üst düzeyde katılımını sağlamaya özen gösterme ve hizmet sunulan öğrenci sayısının az olması. Düşük düzeyde işbirliğinin sağlandığı okullarda ise şu faktörler önemli bulunmuştur: Düşük idare desteği , engelleyici iletişim , danışmanın düşük motivasyonu , olumsuz psikolojik danışma ve rehberlik anlayışı , danışman rolünün benimsenmemesi, sorun çözmeye yönelik rehberlik anlayışı , sorumlulukların yeterince yerine getirilmemesi, ders programlarının yoğunluğu, konuyla ilgili yönetmeliklerin yetersizliği, veli katılımının sağlanmaması, öğrenci ihtiyaçlarına duyarsızlık , hizmet verilen öğrenci sayısının fazlalığı.
Konsültasyon çalışmaları kapsamında yapılabilecek bazı çalışmalar aşağıda verilmiştir:
Velilere okulun amacını , programını ve politikasını tanıtma.
Öğrencilere okulda kazandırılması hedeflenen davranışların evde desteklenmesini sağlama.
Evde öğrenciyi olumsuz etkileyen koşulları olumlu hale getirme .
Okulda daha etkili bir öğrenme ortamı oluşturma gibi.1
Psikolojik danışmanın konsültasyon çalışmaları alanındaki görevleri :
Öğrenme güçlükleri , özel ihtiyaçları ve problemleri olan öğrencileri tanımaları için öğretmenlere yardım etme.
Sınıf içi rehberlik çalışmalarında öğretmenlere yardım etme.
Öğrenciler için bazı rehberlik araçlarını geliştirmede öğretmenlere yardım etme .
Rehberlik saatlerinde uygulayacakları rehberlik programlarını hazırlamada sınıf öğretmenlerine yardım etme .
Ders dışı eğitsel kol çalışmalarını programlamada kol sorumlusu öğretmene yardım etme .
Okuldaki çeşitli toplantılara katılma, bu toplantılarda psikolojik danışma ve rehberlik çalışmaları hakkında bilgi verme.
Okulda düzenlenen iş başında yetiştirme çalışmalarına katılma; bu çalışmalarda kendi görevlerini ve okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinden daha etkili olarak nasıl yararlanılacağını açıklama.2
ÇEVRE VE AİLE İLE İLİŞKİLER
Çevre ve velilerle kurulan etkili ilişkiler bir okulda yürütülen rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkililiğini artırmaktadır. Öğrencilerin çevredeki olanaklardan yararlanmalarını sağlamak önemlidir. Bu olanaklar psikolojik yardım ve sağlık hizmeti sunan kurumlar, sosyal kültürel ve sportif etkinliklerin yapılabildiği kuruluşlar ve çevredeki diğer okullar gibi kurumları kapsar. Çevrede sunulan hizmetlerden öğrencilerin yararlanabilmeleri için okul ile bu hizmetlerin sunulduğu kurumlar arasında etkili ilişkilerin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Öğrencilerin kendilerini geliştirmeleri , gerekli durumlarda psikolojik ve sosyal alanda yardım alabilmeleri için onları bu kurumlara yönlendirmek rehberlik hizmetleri arasında yer almaktadır. Çevre ile ilişkilerin etkili biçimde kurulması okul yönetiminin ve okul psikolojik danışmanın görevidir. Ayrıca okul aile birlikleri ve okul koruma dernekleri de çevre ve aile ile ilişkilerin geliştirilmesinde önemli olan birimlerdir. Okul yönetimi öğrencilerin bu kurumlara yönelmesini ve hizmet almasını kolaylaştırıcı bir işlevi yerine getirmelidir. Okul ve çevredeki kurumlar arasında yapılacak resmi yazışmalar ve oluşturulacak protokollerde sorumluluk okul yönetimindedir. Psikolojik danışman daha çok olanakların araştırılması ve çevredeki diğer okullarda sunulan rehberlik hizmetlerinin neler olduğunu bilmesi ve bunlardan yararlanmakla çevre ile ilişkilere katkıda bulunabilir.tüm bu etkinlikler aracılığıyla çevredeki diğer kurumlarda okul hakkında bilgi sahibi olur. Okulu çevreye tanıtmak ve çevrede okula karşı olumlu bir yaklaşım oluşması çevredeki olanakların okul yararına kullanılmasını kolaylaştıracaktır.
Aile ile ilişkileri geliştirmek okuldaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin tanıtılması , okulun amaç ve vizyonunun anlaşılması ve öğrencilerde hedeflenen zihinsel , duygusal ve sosyal davranışların kazandırılmasını desteklemektedir. Özellikle rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde işbirliğinin önemli bir öğesi olan velilerin katılımı olmadan sunulan hizmetlerde etkililik düşük olacaktır. Ayrıca okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri hakkında velilere tanıtıcı bilgilerin verilmesi , velilerin psikolojik danışmandan beklentilerini etkilemektedir. Okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri hakkında velilere bilgi vermeyi içeren böyle bir çalışmada velilerin psikolojik danışmandan görevi olmayan hizmetleri beklemelerinde azalma olduğu görülmüştür.3 Okulu velilere tanıtmak , etkili işbirliğini sağlamak , katılım ve hedeflenen desteği oluşturmak amacıyla küçük gruplar halinde ( örneğin bir şubedeki öğrencilerin velileri ile ) veli toplantılarının yapılması yararlı olmaktadır. Bu toplantılar , velilere sadece öğrencilerin çeşitli derslerden aldıkları notların bildirildiği toplantılar olmamalıdır. Veli toplantılarında öğrencilerin başarıları ve gelişimleri hakkında bilgi vermenin yanında , olumsuz durumları gidermek amacıyla okulun yapabildikleri açıklanmalı , velilerin önerileri alınmalı , katkılarının nasıl olabileceği tartışılmalıdır. Bu tür toplantıların düzenlenmesi ve yürütülmesinde okul yönetimi , okul aile birliği , psikolojik danışma ve rehberlik servisi ve öğretmenler sıkı bir işbirliği ve ortak bir anlayış içinde çalışmalıdırlar.1
Psikolojik Danışmanın Çevre ve Aile İle İlişkiler Alanındaki Görevleri :
Çevrede psikolojik danışma hizmeti veren başka uzman ve kuruluşlar hakkında öğrencilere ve velilere bilgi verme ve gerektiğinde bunlardan psikolojik yardım almaları için onları teşvik etme.
Çevrede psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti veren başka kuruluşların çalışmalarını tanıma, bunlarla işbirliği sağlama .
Çevrede psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti veren başka kuruluşlara öğrenci gönderme işini yürütme.
Çevrede başka okulların psikolojik danışma ve rehberlik çalışmalarını tanıma , bu okullardaki uzmanlarla işbirliği yapma.
Okullardaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri , eğitim programı ve çocukların yetenek , ilgi , başarı ve gelişim durumları hakkında velilere açıklamalarda bulunma.
Okul aile birliği toplantılarına katılma.
Çevredeki yayım organları , radyo ve televizyon programları için okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini tanıtıcı bilgiler hazırlama.2
ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME HİZMETLERİ
Okulda sunulan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkiliğine yönelik yürütülen çalışmaların bir kısmı araştırma ve değerlendirme alanında yapılan çalışmalardır. Özellikle uygulanan bir programın sonuçları hakkında bilgiler edinmek , öğrencilerin , öğretmenlerin ve velilerin özellik , ihtiyaç ve beklentileri hakkında ayrıntılı sahip olmanın yanında yaşanan bir sorunun çözümü için yol gösterici bilgiler edinmek için araştırma ve değerlendirme çalışmaları yapmak gerekir. Bu çalışmalardan elde edilen bilgiler ve kanıtlar doğrultusunda bir okulda uygulanan rehberlik ve psikolojik danışma programı geliştirilerek yenilemelidir . Okul için hazırlanan rehberlik ve psikolojik danışma programı mutlaka araştırma ve değerlendirme etkinliklerini içermelidir. Aksi takdirde sunulan hizmetin etkililiği ve yeni ihtiyaçlarla ilgili doğru ve bilimsel bilgilerin elde edilmesi olanaklı değildir. Böyle bir çalışmada sınırlı birkaç gözlemden , kişisel görüşten öteye giden bilgiler elde edilmez.
Araştırma hizmetlerinin amaçları nelerdir?
Araştırma ve değerlendirme çalışmaları bir plan çerçevesinde yapılmalıdır. Neyin araştırılacağı , amaçların ne olduğu , kimlerden nasıl veriler toplanacağı ,bu verilerin nasıl değerlendirileceği ve araştırmanın nasıl raporlaştırılacağı önceden planlanmalıdır. Bu hizmetler yürütülürken bilimsel etik’e uygun çalışılmalı , araştırma ve değerlendirme çalışmalarındaki sonuçlardan ilgili tüm personel haberdar edilmeli , hizmetlerde sürekliliği sağlamak için sonuçlara yönelik raporlar arşivleşmelidir. Böyle çalışmaları etkili biçimde yürütebilmek araştırma yöntem ve tekniklerde yeterince yetişmiş olmayı gerektirir. Özellikle bu hizmetlerden sorumlu olan psikolojik danışmanın araştırma yöntem ve teknikleri kullanma konusundaki becerisi yeterli düzeyde olmalıdır. Okulda araştırma ve değerlendirme hizmetleri diğer hizmetlerde olduğu gibi ekip çalışmasını gerektirmektedir . yani bu çalışmalara öğretmenlerin aktif bir şekilde katılmaları beklenir . Ancak yapılan bu çalışmada öğretmenlerin araştırma yeterliliklerini önemli görmekle beraber bu yeterliliklere yeterince sahip olmadıkları bulunmuştur.
Okulda rehberlik ve psikolojik danışma uygulamaları içinde araştırma ve değerlendirme konuları olarak düşünülebilecek çalışmaların bir kısmı aşağıda verilmiştir :
Tüm okul veya bir sınıfta uygulanan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin sonuçlarının incelenmesi.
Öğrencilerle yürütülen psikolojik danışma hizmetlerinin sonuçlarının değerlendirilmesi.
Öğrencilerin psikolojik yardım ihtiyaçlarının saptanması .
Öğrencilerin başarı durumlarının ve başarı engellerinin incelenmesi.
Okulda öğrenci , öğretmen ve veli beklentilerinin araştırılması .
Okulun tüm olanaklarının kullanımının nasıl olduğunun incelenmesi .
Grup ve sınıf içi rehberlik çalışmalarının değerlendirilmesi.
Okuldan mezun olan öğrencilerin yöneldiği okullar, alanlar ve mesleklerin belirlenmesi .
Öğrencilerin yaşadıkları çeşitli problemlerin saptanması .
Öğrenciler arasındaki sosyal ilişkilerin ve uygun durumun incelenmesi gibi.1
PSİKOLOJİK DANIŞMANIN ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME ALANINDAKİ GÖREVLERİ
Örencilerin psikolojik danışma ve rehberliğe olan ihtiyaçlarını inceleme .
Okul psikolojik danışma ve rehberlik programını ve okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini değerlendirme .
Öğrenciler hakkında toplanan bilgileri sınıflama ve analiz etme.
Öğrencilerin yetenekleri ölçüsünde başarılı olup olmadıklarını inceleme .
Öğrenci başarısını etkileyen etmenler üzerinde araştırma yapma.
Psikolojik danışma ve rehberlikte kullanılacak test , envanter , anket ve toplu dosya gibi araçları hazırlama , geliştirme veya temin etme.
Okulda mevcut test , envanter gibi psikolojik ölçme araçları üzerinde geçerlilik , güvenirlik ve standardizasyon çalışmaları yapma.
Okuldaki psikolojik ölçme araçlarının ve öğrenciler hakkında toplanan özel ve kişisel bilgilerin gizliliğini sağlama.2
KAYNAKLAR:
1-“ Psikolojik Danışma Ve Rehberlik” , Editör Gürhan Can , Pegem A Yayıncılık . Şubat 2002, Sf: 66- 67- 68- 69
2- Kepçecioğlu ,Muharrem . “Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık “ , Özdemir ofset :Ankara, , 1996 . Sf: 249- 250
Altıntaş,Ersin.:PSİKOLOJİKDANIŞMAveREHBERLİK,PegemYayıncılık,Ankara,2002)
Kepçeoğlu,Muharrem.:PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK,Ankara,1996)
Bakırcıoğlu,Rasim.:REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA
