TÜRKİYE'NİN AKARSULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

- Türkiye’deki  akarsuların  genel  olarak  rejimleri  düzensizdir, kaynağını  yer  altı  kaynaklarından  alan  Manavgat ülkemizin rejimi en düzgün olan akarsuyudur,

- Kar suları akarsuların debileri üzerinde etkilidir, özellikle karların erime mevsimlerinde bu durum çok net yaşanır, Batı Anadolu’da mart-nisan dönemine denk gelen en yüksek akım değerleri, ortalama yükseltinin fazla olduğu Doğu Anadolu’da nisan-mayıs dönemine denk gelmektedir,

- Kaynağını Karadeniz’deki dağlardan alarak yine Karadeniz’e  dökülen  akarsuların  rejimleri  daha  düzenlidir  ancak buradaki akarsuların seviyesi de karların eridiği ilkbaharda yükselmektedir,

- Ülkemizin büyük bir kısmında yazlar kuraktır. Bu nedenle akarsularımızın büyük bir kısmının seviyesi yazın çekilmekte bazı küçük dereler bu dönemde tamamen kurumaktadır,

- Genç oluşumlu yapıya sahip olduğu için akarsular denge profiline ulaşmamışlardır,

- Yatak eğimleri ve akış hızları fazladır. Bundan dolayı Türkiye, su sporları (rafting, kano ve su kayağı) bakımından önemli bir potansiyele  ve   hidroelektrik elde etme potansiyeline sahiptir,

- Dar ve derin vadilerden akarlar,

- Akarsular,  hızlı  aktıkları için  bol miktarda alüvyon taşıyarak denize döküldüğü yerlerde genellikle delta ovası oluştururlar,
- Ülkemizde  akarsuların beslenmesinde  yağmurun  payı  büyüktür, 

- Taşımacılığa elverişli değillerdir, ağız kısmından itibaren iç kesimlere doğru yaklaşık 10 km’lik kısmı ulaşıma elverişli olan Kocaçay (Bartın) dışında üzerinde ulaşım yapılabilen akarsuyumuz yoktur,

 - Genelde doğu batı yönlü akışları vardır,

- Türkiye orta  kuşakta  yer  aldığından  ve  iklim  çeşitliliği  fazla  olduğundan  Karadeniz  iklim  bölgesindeki akarsularımızın rejimi genelde düzenlidir,

- Akdeniz ve karasal iklim bölgelerinde yer alan akarsularımızın rejimleri ise yaz kuraklığından dolayı düzensizdir,

- Akarsularımız genellikle ülkemiz içerisinde doğup, ülkemiz sınırları içerisinde denize dökülürler. Bu genellemeye uymayan nehirlerimiz de vardır,

- Bazı akarsularımız ülkemiz  sınırlarından  doğup,  sınırlarımız  dışında denizlere dökülürler(Fırat,  Dicle,  Kura,  Aras  ve  Çoruh  nehirleri)

- Bazı akarsularımızda kaynaklarını dışarıdan alıp,  yurdumuz  sınırlarından  denize  dökülürler(Meriç-Bulgaristan’dan  doğar- ve  Asi- Lübnan  dağlarından  doğar-  nehirleri)

- Kaynağını Sivas yakınlarındaki Kızıldağ’dan alıp İç Anadolu’da büyük bir yay çizerek Bafra Deltası’ndan Karadeniz’e dökülen Kızılırmak 1355 km’lik uzunluğu ile ülkemizin en uzun akarsuyudur,

- Ülkemiz akarsuları Karadeniz, Akdeniz, Ege, Marmara ve Basra Körfezi olmak üzere beş açık havza ve Van Gölü, Orta Anadolu  ve Hazar Gölü(denizi) üç kapalı havza içerisinde yer almaktadır,

 Marmara Denizi’ne Dökülen Akarsularımız(ayrıntılı liste için aşağıda yer alan EK KAYNAKLARA bakınız)

Bu denizimize dökülen akarsuların boyları yer şekillerine bağlı olarak kısadır. Susurluk Çayı Marmara Denizi’ne ulaşan en önemli akarsudur.

Ege Denizin’e Dökülen Akarsularımız

Bu akarsular genellikle geniş çöküntü alanlarında doğu-batı yönünde uzanır. Yatak eğimleri az olduğundan menderesler yaparak akarlar. Ege Denizi’ne ulaştıkları yerde verimli delta ovaları oluşturmuşlardır. En önemlileri; Meriç, Bakırçay, Gediz, Büyük ve Küçük Menderes nehirleridir.

Hazar Denizi’ne Dökülen Akarsularımız

Hazar Denizi oluşum bakımından tektonik kökenli göldür. Büyüklüğünden dolayı deniz olarak adlandırılmıştır. Sularını Hazar Denizi’ne ulaştıran Kura, Aras (Azerbaycan’da  birleşirler)  ve Arpaçay Hazar Denizi kapalı havzasına sularını gönderen akarsularımızdır.

Van Gölü Kapalı Havzası

Ülkemizin en büyük kapalı havzasıdır. Göle dökülen en önemli akarsular; Muradiye ve Zilan çayları ile Karasu’dur.

Basra Körfezi’ne Dökülen Akarsularımız

Fırat ve Dicle nehirleri, yurdumuzdan doğup Hint okyanusunda yer alan Basra Körfezi’ne dökülür

Akdeniz’e Dökülen Akarsularımız

Kıyı gerisindeki Toros Dağları’ndan kaynağını alan bu akarsuların boyları kısadır. Genellikle karstik kaynaklarla beslenirler. Dalaman, Aksu, Köprüçay, Manavgat, Göksu, Asi, Seyhan ve Ceyhan nehirleri Akdeniz’e dökülen önemli sularımızdır.

AKARSU HAVZALARIMIZ-HARİTA
http://cografyaharita.com/haritalarim/2eturkiye-buyuk-akarsu-havzalari-haritasi.png

AKARSULARIMIZDAN FAYDALANMA

- İçme suyu olarak,
- Tarla sulamalarında,
- Hidroelektrik enerji üretiminde,
- Tatlı su balıkçılığında,
- Turizmde,
- Su sporlarında gibi
 birçok etkinliğimizde akarsulardan yararlanılmaktadır.

AKARSULARIMIZI BEKLEYEN TEHLİKELER

EK KAYNAKLAR

-Akarsularımızın özellikleri etkinliği

 

-TÜRKİYE HARİTASI ÜZERİNDE AKARSULARIMIZ 
http://cografyaharita.com/haritalarim/2eturkiyenin-akarsular-goller-haritasi1.png

-Konu sınavı2 http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/akarsularimiz.pdf     

 -Nehirlerimiz ve Şehirlerimiz(özel çalışma)

         İnsanoğlu ilk yerleşik hayata akarsu kenarlarında geçmeye başlamış ve bu alanlarda köyler, şehirler ve de medeniyetler kurmuştur. Onbinlerce yıl geçmesine rağmen akarsular yine aynı işlevlerini sürdürmeye devam ediyorlar. 

        Bugün de nehirler yerleşmelerin oluşmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Ülkemizde akarsularımız çeşitli büyüklükte yerleşmelerin oluşmasına ve gelişmesine kaynaklık etmiştir. İş bu çalışma ile hangi akarsuyumuz hangi şehir ve kasabaların oluşmasına katkı sağlamış ve onlara ev sahipliği yapmış olduğuna dairdir.    
      Nehirlerimizi, bize hayat veren nehirlerimizi pek tanımıyoruz. Bir nehir gördüğümüzde aklımıza bir kaç bilinen nehir gelir ve çoğunlukla da yanılırız. Artık bulunduğunuz yerleşim yerini bildiğiniz takdirde hangi akarsuyumuzun kenarındasınız artık bileceksiniz.

Ergene Nehri( Meriç Nehrinin kolu); Uzunköpru, Pehlivanköy

Meriç Nehri; Edirne

Filyos Çayı(Yenice); Yenice, Caycuma

Bartın Çayı(Kocaçay);(Bartın Çayı ile Gökırmak-ülkemizde birçok Gökırmak adında akarsu vardır- Bartın'da birleşir, debisi artar, deniz taşımacılığında kullanılan tek nehir olur. Ayrıca yer yer menderesler halinde akar) Bartın

Uluçay(Bartın çayı karışan Gökırmak çayının kolu); Ulus

Gökırmak(Kızılırmak Nehrinin kolu); Taşköprü, Hanönü, Durağan, Boyabat

Yeşilırmak; Amasya, Taşova, Ayvacık, Çarşamba, Turhal

Çoruh Nehri; Bayburt, Artvin, Borkça, Yusufeli, İspir

Kura Nehri; Ardahan

Kars Çayı; Kars

Murat Nehri; Diyadin, Taşlıçay, Ağrı, Tutak, Malazgirt, Palu

Aras Nehri; Köprüköy, Horasan, Pasinler, Kağızman, Tekman

Tortum Çayı; Tortum

Tuzla Çayı; Çat, Tercan

Fırat Nehri; Apl, Kemah, Kemaliye, Halfeti, Birecik, Ilıç

Diçle Nehri; Eğil, Diyarbakır, Bismil, Hasankeyf, Güçlükonak, Cizre, Maden, Diçle

Savrun Çayı; Kadirli
Asi Nehri; Antakya

Ceyhan Nehri; Ceyhan,  Yakapınar, Kahramanmaraş, Elbistan

Seyhan Nehri; Yüreğir, Seyhan, Adana

Göksu Nehri;  Silifke

Anamur Çayı; Anamur

Manavgat Çayı; Manavgat

Sorgun Çayı: Erdemli
Aksu Çayı;

Köprü Çayı; Beşkonak

Eşen Çayı;

Dalaman Çayı; Dalaman

Tarsus Çayı; Tarsus

Büyük Menderes Nehri; (Büyük Menderes ovasının çevresinde kurulmuş şehirler)Söke, Germencik, Aydın, İncirliova, Koçarlı, Köşk, Yenipazar, Sultanhisar, Nazilli, Kuyucak, Buharkent, Sarayköy, Buldan, Güney, Çal, Çivril

Küçük Menderes Nehri; (Küçük Menderes ovasının çevresinde kurulmuş şehirler)Beydağ, Kiraz, Ödemiş, Bayındır, Tire, Çırpı, Torbalı, Selçuk

Gediz Nehri; (Gediz ovasının çevresinde kurulmuş şehirler) Manisa, Menemen, Saruhanlı, Turgutlu, Ahmetli, Salihli, Akhisar, Gölmarmara, Alaşehir, Köprübaşı, Selendi, Kula, Güre, Gediz

Bakırçay Nehri; Bergama, Kınık, Soma, Kırkağaç, Savaştepe

Biga Çayı; Biga

Gönen Çayı; Gönen

Susurluk Çayı; Susurluk

Nilüfer Çayı; Nilüfer

Ankara Çayı;  Etimesgut, Sincan

Araç Çayı; Araç

Seydi Çayı; Seyitgazi, Mahmudiye

Sarısu Çayı; İnönü

Porsuk Çayı; Beylikova, Alpu, Eskişehir

Sakarya Nehri; Sarıcakaya, Mihalgazi, Osmaneli, Pamukova, Geyve, Adapazarı,  Karasu, Söğüt

Kızılırmak Nehri; Bafra, Zara, Hafik, İmranlı(nehrin doğduğu ilçe), Sivas(Kızılırmak, Fadlım ve Tecer suları burada birleşir)Avanos, Gülşehir, Kırıkkale, Kalecik, Karakeçili, Osmancık, Kargı

Kelkit Çayı; Erbaa, Doğanyurt, Niksar, Reşadiye, Koyulhisar, Suşehri, Akıncılar, Çamoluk, Kelkit, Köse

Karasu Çayı; Ilıca, Aşkale, Mercan(Tuzla çayı ile Karasu birleşiyor), Erzincan

Kangal Çayı; Kangal

Çaltı Çayı; Divriği

Munzur Çayı; Tunçeli

Pülümür Çayı; Pulumur

Tohma Çayı; Darende, Gürün

Karasu Çayı(Van gölüne dökülür); Dorutay

Dönemeç Çayı; Gürpınar

Kızıl Deresi:  Mersin

 AKARSULARIMIZ VE KOLLARI

AKDENİZE DÖKÜLEN AKARSULARIMIZ  ve   KOLLARI(kış mevsiminde yağışa bağlı olarak debilerinde(akım) artış gözlemlenir)
CEYHAN NEHRİ(Doğu Adana).....................Göksun, Harman, Savrun ve Çayırsuyu
SEYHAN NEHRİ(Batı Adana)....................... Pozantı, Eğlence, Zamantı ve Göksu
GÖKSÜ NEHRİ............................................. Ermenek, Balcılar, Kurt
ASİ NEHRİ......................................................
MANAVGAT ÇAYI...........................................
AKSU ÇAYI.....................................................
DALAMAN ÇAYI.............................................
EŞEN ÇAYI....................................................
KÖPRÜ ÇAYI.................................................
TARSUS(BERDAN) ÇAYI..............................

EGE DENİZİNE DÖKÜLEN AKARSULARIMIZ   ve  KOLLARI(kış mevsiminde yağışa bağlı olarak debilerinde(akım) artış gözlemlenir)

BÜYÜK MENDERES..............................Medran, Akçay, Çine,
                                                        Davdalas,Aksu,Banaz, Harman
KÜÇÜK MENDERES.............................
GEDİZ............................................... Kum Çayı, Alaşehir ve Selendi
BAKIRÇAY......................................... Yağcılı Çayı
MERİÇ................................................Ergene Nehri
Ergene Nehri ve Kolları;Hayrabolu, Poyralı, Teke, Ova, Havsa, Süloğlu, Arzulu, Sulucak, Çorlu ve Banarlı


MARMARA DENİZİNE DÖKÜLEN AKARSULARIMIZ  ve KOLLARI(kış mevsiminde yağışa bağlı olarak debilerinde(akım) artış gözlemlenir)
NİLÜFER ÇAYI...................................
SUSURLUK ÇAYI................................
GÖNEN ÇAYI.....................................
BİGA ÇAYI........................................

KARADENİZE  DÖKÜLEN AKARSULARIMIZ   ve  KOLLARI(sonbaharda debilerinde yağış artışına bağlı olarak-ilkbaharda ise kar sularına bağlı olarak yükselme gözlemlenir)
SAKARYA NEHRİ............................... Porsuk, Ankara Çayı, Kirmir Çayı
FİLYOS ÇAYI(YENİCE).......................Araç, Soğanlı ve Devrek
BARTIN ÇAYI....................................Gökırmak
KIZILIRMAK NEHRİ.......................... Gökırmak, Devrez, Delice ve Balaban
YEŞİLIRMAK NEHRİ......................... Tuzanlı, Tokat, Çorum, Çekerek, Kelkit,
                                                            Karakas
ÇORUH NEHRİ................................. Tortum, Barta ve Oltu

HAZAR DENİZİNE(GÖLÜ) DÖKÜLEN AKARSULARIMIZ ve KOLLARI (ilkbahar mevsiminde karların erimesine bağlı olarak debilerinde(akım) artış gözlemlenir)
KURA NEHRİ..................................
ARAS NEHRİ.................................. Kars Çayı(Arpaçay'a karışır), Arpaçay ve Digor


BASRA KÖRFEZİNE  DÖKÜLEN AKARSULARIMIZ     KOLLARI(ilkbahar mevsiminde karların erimesine bağlı olarak debilerinde(akım) artış gözlemlenir)
DİÇLE HEHRİ.................................Bitlis Çayı, Ambar, Silvan ve Batman
FIRAT NEHRİ................................. Murat(Ağrı'dan doğar), Karasu, Tuzla, Balıklı,
                                                    Pülümür, Tohma
ÜLKEMİZİ TERK EDEN DİĞER AKARSULAR
Şemdinli Çayı, Habur Çayı, Ortasu Çayı

Akarsularımız üzernde kurulmuş olan barajlarımız
Anasayfa

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---