• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası
  • https://www.facebook.com/profile.php?id=100001891930624
  • https://twitter.com/Suleymanshen
  • https://www.instagram.com/ders.cografya
  • https://www.youtube.com/@cografyatvsuleymansen
Menü Başlıkları
Tanıtım/reklam




Takvim
Tanıtım-Reklam

Tanıtım/Bilgilendirme

Volkanizma

                       

Volkanizma

Volkanizma, yer kabuğu altında bulunan ve sıvı özelliğinde olan Magmanın yeryüzüne çıkması veya yeryüzüne yakın yerlere kadar sokulmasına denir. Magma, mantodaki konveksiyonel akımların baskısı ile levha sınırlarında veya kabuğun zayıf yerlerinde lav halinde ya yüzeye çıkar ve her şeyi yakar geçer ya da yüzeye çıkamayarak kabuğun soğuk kısımlarında donar kalır. Volkanizma ile sadece sıvı lav çıkmaz aynı zamanda kül, zehirli duman(kükürtdioksit), tüf, katı maddeler ve su buharı da çıkar(maddenin üç formu;katı, sıvı,gaz)
Lavların yer yüzüne çıktığı andaki sıcaklığı 1400 0C dir.

Volkanizma oluşum bakımından ikiye ayrılır.

1-Derinlik volkanizması(iç volkanizma, iç püskürme, plütonizma, intrüzyon da denilmektedir), yer kabuğunun içerisindeki çatlak ve boşluklara sokulan magma yüzeye ulaşamaz. Bunun sonucunda derinlik volkanizması meydana gelir. Magmanın kabuğun boşluklarına sokulup soğuması ile bazı şekiller meydana gelir. Bu şekillerin başlıcaları, batolit, lakolit, sill ve dayk tır.

Bu şekiller üstteki tabakaların aşınması sonucu yüzeye çıkabilir.

Batolit magmanın, yer kabuğunda, yavaş yavaş katılaşmasıyla oluşur, üst kısmı kubbe biçimindedir, alt kısmı geniştir. Çoğunlukla kıvrımlı dağların temellerini oluşturur.

Lakolitler magmanın, tabakalar arasına girerek tabakaları yukarı itip kubbeleştirmesi sonucunda oluşan, mantara benzer kütlelerdir.

Sill, tabakalar arasına sızan magmanın, tabakaya paralel şekilde yayılarak soğuması sonucunda oluşan kütlelerdir.

Dayk, magmanın çatlaklar boyunca yüzeye doğru dikey bir şekilde sokulması ve yerin derinliklerinde soğumasıyla meydana gelen duvar biçimindeki oluşumlardır.

2- Yüzey volkanizması(dış volkanizma, dış püskürme, ekstrüzyon da denilmektedir) magmanın yeryüzüne ulaşmasıyla oluşur. Volkanik patlama ile  yeryüzüne sıvı, katı ve gaz hâlde maddeler çıkar.

Volkanizma(volkanik patlama) belirli bir noktadan gerçekleşirse merkezî, belirli bir hat boyunca meydana gelirse çizgisel, belirli bir alan boyunca oluşursa alansal püskürme olarak adlandırılır. Denizlerin altında gerçekleşirse denizaltı püskürme, buzulların altında oluşursa da buzulaltı püskürmeleri olarak adlandırılırlar. Alansal püskürmeler daha çok yer kabuğunun oluştuğu dönemde gerçekleşmiştir. Çizgisel püskürmeler sonucu çıkan lavlar geniş bir alana yayılmakta ve yüzeyi örtmektedir.

Merkezî püskürmeler sonucu oluşan şekillerin başlıcaları volkan konisi, krater, kaldera ve maardır. 

Volkanik patlama sonucu küçük parçalar da çıkar. En küçük katı parçalar tüf olarak adlandırılan volkan kumu, volkan çakılı ve volkan külleridir. Bunların bir araya gelmesiyle volkanik tüfler oluşur. Ceviz büyüklüğündeki küçük taşlara lapilli daha büyüklerine volkan bombası denir.

 

 Ayrıca daha büyük çapta lavların ve volkanik küllerin birikmesi sonucu lav düzlükleri, bu düzlüklerin akarsularla yarılması sonucu da volkanik platolar oluşur.

Volkan konileri, volkanizma sonucu magmadan gelen(lav, tüf, zehirli gaz vb) ve yeryüzünde üst üste biriken malzemelerin özelliğine göre oluşur. Bunlar,

-Kül konileri(volkandan çıkan kül ve tüflerin baca etrafında birikmesiyle oluşur, en küçük boyutlu olan konilerdir, yükseklikleri 100 metreye ulaşabilir)

-Kalkan volkanlar(kalkan volkanlar ise çok akıcı olan lavların volkandan çıktıktan sonra çevreye yayılmasıyla oluşan geniş konilerdir, yükseklikleri pek yoktur)

-Tabakalı volkanlar(tabakalı volkanlar da lav ve tüflerin üst üste katmanlar şeklinde birikmesiyle meydana gelir, en büyük volkanlardır-stratovolkanlar olarak da adlandırılırlar)

 Volkan konileri farklı yükseklik ve büyüklüğe sahiptirler ve genellikle tek dağ ya da tepeler şeklindedir. Fujiyama (Japonya), Etna (İtalya) ve Kilimanjaro (Tanzanya), Ağrı (Türkiye) dağları volkan konilerinin örnekleridir.

Baca, merkezî patlamalarda volkanik maddeler baca adı verilen bir kuyu boyunca yüzeye çıkar.

Krater, bacanın sonunda ise huniye benzer bir çukur oluşur ki buna krater denir.

Kaldera, yeni bir patlama ya da çökme sonucu kraterin genişlemesiyle oluşan çanak kaldera olarak adlandırılır.

Maar, magmadan yeryüzüne ulaşan gazların oluşturduğu basınç sonucu meydana gelen patlamalar maar adı verilen çanaklar oluşur.

 Volkanizma daha çok nerelerde yaygındır?

Volkanizmanın dağılışı ile levha sınırları birbirleriyle paralellik gösterir. Dünyadaki volkanların yaklaşık %75'i Pasifik Levhası'nın çevresinde yer aldığından bu alana Ateş Çemberi adı verilir.

EK KAYNAKLAR

Konu videosu28dakikahttps://www.trtizle.com/sinif10/10-sinif-cografya/ders-4-ic-kuvvetlerin-yer-sekillerinin-olusum-surecine-etkileri-volkanizma-deprem-3173184

Sunuhttp://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/ic_kuvvetler-volkanizma.pdf

Konu sınavı
http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/cografya10konu_sinavivolkanizma.pdf   

Konu sınavı http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/10sinif_soru_-_4.ders.pdf

Anasayfa

 


Yorumlar - Yorum Yaz
Belki bir gün...
Kendin için,ailen için, devlet için ve hatta dünya için daha da önemlisi insanlık için kendini çok iyi yetiştir, geleceğe iyi hazırlan. Zira bunlardan biri, belki bir gün sana ihtiyaç duyabilir. 
                                   Süleyman ŞEN
VİZYONUMUZ
Dünya'yı bilen, onu önemseyen, barışçıl bireyler yetiştiriyoruz.
MİSYONUMUZ
Görevimiz; rehberi bilim olan, araştıran, sorgulayan, öğrenen ve kendini gerçekleştiren, hoşgörü ve manevi değerleri yüksek, toplumsal çürümeye panzehir olmuş, insanlığın olgunlaşmasını hızlandıran, evrensel değerleri fark etmiş ve içselleştirmiş, yaşanabilir bir dünya taraftarı olan bireylerin yetişmesine katkı sağlamaktır.
Anket
Sizce okul başarısızlığının nedeni nedir?
Hava Durumu
Site Haritası
Kamu Spotu

 

 

 

Tanıtım/Bilgilendirme

ATATÜRK FİLMİ 1-2