TÜRKİYE EKONOMİSİ  
Türkiye Ekonomisini Setörel Dağılımı           Türkiye'de Tarım
Türkiye'de Hayvancılık                                    Türkiye'de Sanayi
Türkiye'nin Madenleri                                     Türkiye'nin Kalkınma Projeleri
Türkiye'nin Enerji Kaynakları                         Türkiye'de Hizmet       

TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Türkiye'nin ekonomisi üzerinde mutlak etkisi olan faktörler; coğrafi konum, yeryüzü şekilleri, iklim özellikleri ve nüfustur. Bu faktörler hemen her ekonomilerde öne çıkarlar. Asıl mesele bu faktörlerin ekonomilere olumlu katkı sağlamasıdır. 

Türkiye'nin Ekonomi politikaları
Ekonomi politikası, devletlerin belli ekonomik hedeflere ulaşabilmek için kararlar alması ve bu doğrultuda uygulamalar yapmasıdır.
Amaç;
* İstihdamı ve üretimi artırma,
* Fiyat istikrarı sağlama,
* Ödeme dengesini iyileştirme,
* Dengeli bir gelir dağılımı sağlamaktır.
1923-1929 Dönemi
* Esasları İzmir Birinci İktisat Kongresinde (17 Şubat 1923)belirtilmiş olup, tarım ve hayvanccılık desteklenmiş, sanayinin gelişmesi için SanayiTeşvik kanunu(1927) çıkartıllmış, tarımda makinalaşma teşvik edilmiştir. Milliyetçi ve liberal bir politika benimsenmiştir.
1930-1950 Dönemi
Dünya ekonomik krizinin başladığı bu dönemde daha çok devletci ekonomi öne çıkmış, . I.Sanayi  Planı(1933)ile bir çok fabrika açılmış, İkinci Sanayi Planı uygulanmaya konulmuş(2.Dünya Şavaşı'ndan dolayı uygulanamamıştır).
1950-1960 Dönemi
İkinci liberal dönem olmakla beraber büyük yatırımlar devlet tarafından yapılmış, dış ticaretin açık vermesi ile dış borç ödemelerinde güçlükler yaşanmıştır.
1960-1980 Dönemi
Devlet Planlama Teşkilatı(DPT) kurulmuş, beş yıllık kalkınma planları uygulanmış, karma bir ekonomi anlayışı benimsenmiştir. 
1980 Sonrası Dönem
Dışa açılma, küresel ekonomiyle bütünleşme fikri ağır basmış ve 24 Ocak kararları olarak bilinen ekonomik kararlar alınmıştır.

TÜRKİYE EKONOMİSİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI 
EKONOMİLERİ OLUŞTURAN SEKTÖRLER
  Ülke ekonomileri tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinden oluşmaktadır. Bu sektörlerin arasında önemli bağlar vardır.
  Sektörlerin ülke ekonomilerindeki payı, ülkenin gelişmişlik düzeyi hakkında önemli fikirler vermektedir. Az gelişmiş ülkelerde tarımın ekonomideki payı daha fazlayken gelişmiş ülkelerde ise sanayi ve hizmetler sektörüne ait oran daha fazladır.
Buna göre yukarıdaki tabloda Türkiye'nin nasıl bir gelişim gösterdiği hakkında bilgi sahibi olabiliriz.
TÜRKİYE'DE TARIM
Tarım birincil ekonomik faaliyet olup yaklaşık 10.000 yıldır yapılmaktadır. Ülkemizde Neolitik yerleşmelere merkezlık yapan yerlerden biri olduğu için tarım bu topraklarda on binlerce yıldır yapılmaktadır.
 Tarımsal faaliyetler; topraktan elde edilen tarım ürünlerinin yanı sıra hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık faaliyetlerini de kapsamaktadır.

Topraktan yararlanma şekilleri(2012 verilerine göre yaklaşık oranlar % olarak)
* Tarla olarak (25)  *Bağ bahçe olarak(5)  *Çayır ve mera olarak(18) *Orman olarak(27) *Bunların dışınsa(23)
Türkiye’de tarımsal faaliyetleri ve verimliliği etkileyen başlıca doğal ve beşerî faktörler; iklim, sulama, gübreleme, yeryüzü şekilleri, toprak ve toprağın bakımı,  tarımda ıslah ve ilaçlama, makineleşme, pazarlama ve tarımı destekleyen kuruluşlardır.
Türkiye'de başlıca tarım ürünleri

Türkiye'nin orta kuşakta yer alması ve yüzey şekillerinin kısa mesafelerde çok değişmesi yetiştirilen tarım ürünlerini sayısı artırır.  Ülkemizde görülen iklim çeşitliliği, tarımsal üretimin de çeşitlenmesini sağlamıştır. 
Sıcaklık ve Su;yer yer kapalı havzaların buluması(İç Anadolu Bölgesi gibi) tarımsal üretimde sulamaya duyulan ihtiyacı artırmıştır.. 

Türkiye'de yapılan tarım yöntemleri
 İntansif (modern) tarım; Sulama, gübreleme, ilaçlama ve kaliteli tohum gibi uygulamalardan bilimsel yöntemlerle yararlanılan bu tarım metodunda doğal koşullara bağımlılık oldukça düşük olduğundan verim çok yüksektir. Türkiye’de özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında yapılan seracılık faaliyetleri, modern tarım metoduna örnek verilebilir.
 Ekstansif (ilkel) tarım; Geleneksel tarım yöntemi. Ekstansif tarım metodunda  ise sulama, gübreleme, ilaçlama ve kaliteli tohum kullanımı gibi uygulamalar yetersiz olduğundan verim düşüktür.
Organik tarım insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyen, üretimde kimyasal gübreler kullanılmayan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı olan tarımsal üretim biçimidir. Bu yöntemle yapılan tarımın temel amacı; temiz ve sağlıklı gıda, temiz toprak ve temiz su düşüncesidir.
Seracılık;Tarım ürünlerinin dış şartlarlardan konunmuş cam, plastik, fiberglastan vb ürünlerden yapılmış ve  zemini üretime elverişli hâle getirilmiş özel mekânlarda yapılan tarımdır. 
Türkiye'nin önemli tahıl ürünleri ve yetiştirme alanları(pdf olarak hazırlanıyor)

Türkiye'de Hayvancılık

HayvancılıkYöntemleri
Mera hayvancılığı:Meralarda otlatılan hayvanların ahır veya ağıllarda kaba yemle beslenmesine mera (otlak) hayvancılığı denir. Doğu AnadoluBölgesinde oldukça yaygındır.
Besi hayvancılığı: Ahırlarda yapay yemlerin kullanılmasıyla yapılan hayvancılık faaliyetine de besi hayvancılığı denir. Batı ve İç Anadolu bölgelerinde besi hayvancılığı yapılmaktadır.
Yapılan hayvancılık faaliyetlerimde verim düşüktür. Bu durumun en temel nedeni yerli hayvan ırklarına ait et ve süt veriminin düşük olmasıdır.

Türkiye'de Büyükbaş hayvancılık
Türkiye’nin hemen her bölgesinde büyükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Yazların serin ve yağışlı geçtiği, çayır bitki örtüsünün yaygın olduğu Kuzeydoğu Anadolu önemli sığır yetiştirme alanıdır.Türkiye'deki  et ve süt üretiminin büyük bölümü büyükbaş hayvancılıktan sağlanmaktadır. Türkiye’de 2018 yılı itibarıyla yaklaşık 17,2 milyon büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Mevcut sığırların iyileştirilmesine devam  edilmekte ve melez sığır sayısı artarken yerli sığır sayısının azalmaktadır.

Türkiye'de Küçükbaş hayvancılık
Bozkırların geniş alan kaplamsı ve bozkır bitki örtüsünün varlığı, koyun yetiştiriciliğinin yaygın olarak yapılmasına imkân sağlamaktadır. Özellikle iç kesimlerde etkili olan yarı kurak iklim koşulları koyun yetiştiriciliği, Toroslar gibi dağlık alanlarda ise kıl keçisi yetiştiriciliği, Ankara ve çevresi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ise tiftik keçisi yetiştiriciliği ön plana çıkar.  .

Türkiye'de Balıkcılık
Su ürünleri içerisinde bulunan balıkçılık yanında midye, ıstakoz ve sünger de yer almaktadır.
Türkiye'de balıkçılık Kıyı balıkçılığı,  Kültür balıkçılığı ve de Tatlı Su balıkçılığı şeklinde yapılmaktadır.
Türkiye’de balıkçılık daha çok kıyı balıkçılığı şeklin ve yaklaşık 100 balık çeşidi ile yapılmaktadır.
Karadeniz ve Marmara denizleri Türkiye balıkçılığı için çok önemlidir. En çok hamsi, istavrit, kefal, çaça, lüfer, mezgit ve palamut tutulmaktadır.
Akarsu, tatlı su gölleri ve baraj göllerinde yapılan balıkçılık(tatlı su balıkçılığı) da Eğirdir, Beyşehir, Çıldır, İznik ve Uluabat göllerinde yapılmakta 
Özel olarak düzenlenmiş havuzlarda bilimsel yöntemlerle ve ticari amaçla balık üretme işlemine de kültür balıkçılığıdır. Ülkemizde kültür balıkçılığı ile daha çok alabalık, sazan, çipura ve levrek üretimi yapılmaktadır.

Türkiye'de Arıcılık
Farklı iklim tiplerinin görüldüğü Türkiye, zengin ve çeşitlilik gösteren bitki örtüsüne sahiptir.  Bu bitki çeşitliğiği  arıcılık faaliyetleri geniş alanlara yayılmıştır. Arıcılık faaliyetleri sonucu; bal, bal mumu, arı sütü, arı zehiri, polen, propolis gibi sağlık ve beslenme açısın dan son derece değerli ürünler elde edilmektedir. Kars, Bitlis, Hakkâri, Rize, Ordu, Muğla, Erzurum  arıcılık faaliyetleri sonucu üretilen ballarıyla ülke genelinde ön plana çıkan illerdir. 

Türkiye'de Ormancılık

Türkiye orman bakımından fakir sayılabilecek bir ülkedir. Zira tam anlamıyla orman diyebileceğimiz orman alanı ülkemiz yüz ölçümünün sadece %11’ni kaplamaktadır. Türkiye'nin sahip olduğu yaklaşık 22,3 milyon hektar orman sayılabilecek alan ise, ülke yüz ölçümünün %28,6’sını kaplamaktadır. Orman varlığının Karadeniz(1/4) ve Akdeniz kıyılarında yoğunlaşması, ormancılık faaliyetlerinin bu alanlarda gelişmesini sağlamıştır. Bu alanların %50,1’i verimli, %49,9’u da verimsiz orman niteliğindedir.
Marmara, Ege ve Akdeniz kıyuılarındaki  orman alanlarında yaşanan orman yangıları her geçen gün orman alanlarının küçülmesine neden olmaktadır. Bu yangınların sonuçları ise tam anlamıyla çevre feleketidir.

Türkiye’de üretilen kerestenin yaklaşık %70’i inşaat, %20’si mobilya, %10’u da ambalaj ve diğer sektörlerde kullanılmaktadır. Ormanlar; Türkiye ekonomisine tomruk, maden ve telefon direği, sanayi, kâğıt ve lif yonga odunu üretimiyle katkı sağlar. Bulara ilaveten yan ürün olarak ta gıda maddeleri(keçiboynuzu, çam fıstığı, ihlamur bunlardan bazıları) yine orman ürünleridir. Bunların dışında giderek azalmakla birlikte yakacak ihtiyacının karşılanmasında kullanılmaktadır.

Türkiye'de Kümes hayvancılığı
Eti ve yumurtası için beslenen tavuk, hindi, kaz, ördek gibi kanatlı hayvanlar kümes hayvanları olarak tanımlanır. Özellikle yumurta protein kaynağı olarak yüksek oranlarda tüketilmektedir.  Pazara yakın olma durumundan dolayı büyük şehirlerin etrafında modern kümes hayvancılığı yapılmaktadır. Bolu, Sakarya, Balıkesir ve Manisa tavuk yetiştiriciliğinin en fazla olduğu yerlerdir.

TÜRKİYE'DE SANAYİ 
Türkiye'de Sanayi ve Sanayileşme
Sanayi, ham maddelerin ve yarı işlenmiş ürünlerin fabrikalarda işlenerek kullanılabilir (imal edilmiş) hâle getirilmesi faaliyetidir.
Kısa tarihi
Sanayileşme adına en önemli adım İzmir İktisat Kongresi veya I. İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923) İzmir'de atıldı.  Bu toplantıdaTürkiye'nin ekonomik sorunları tartışılmış,  Kurtuluş Savaşı ile kazanılan zaferden sonra prensip olarak siyasi ve ekonomik bağımsızlık öngörülmüştü.
Türkiye’de sanayi faaliyetleri Cumhuriyet’ten bugüne hızla artmış ve çeşitlenmiştir. Atatürk'ün şu sözü sanayinin ülkemiz için önemini ortaya koymaktadır: “Her yeni endüstri eseri, muhitine refah ve medeniyet ve bütün memlekete mutluluk ve kuvvet vermektedir.” Sanayi sektörünün gayrisafi millî hasılada ki payı sürekli artmıştır.. Sanayide kullanılan sermaye, önceden devlet tarafından karşılanırken bugün daha çok özel sektör tarafından karşılanmaktadır. 

Türkiye'de sanayi faaliyetlerini etkileyen faktörler
Ham madde, enerji kaynakları, sermaye, iş gücü, ulaşım ve pazardır. 
Ham madde bir yerde sanayinin gelişmesinde en önemli etkendir. Ham maddenin hasattan hemen sonra bozulma durumu, uzaklara taşınabilme durumu sanayinin kurulmasında önemli rol oynar.
Kağıt sanayi, şeker sanayi, yağ sanayi, pamuklu dokuma sanayi, çay fabrikaları, sigara fabriklararı, unlu ürünler, konserve içecek sanayi kuruluşlarında ham maddeye yakınlık etkili olmuştur. Ayrıca bazı madenlerin işletilmesinde bu durum geçerlidir. Batman' da rafineri, Seydişehir'de alüminyum, Elazığ'da krom vb
Enerji kaynaklarımız taş kömürü, linyit, petrol, doğal gaz, hidroelektrik ve rüzgardır. Bazı sanayi kolları üretimin ihtiyaç duyduğu enerjiye göre kurulmuştur. Demir çeliğin taş kömürü madenleri yanınıda, bir çok sanayi faaliyetlerinin termik santralleri yanında kurulmasının nedeni enerjidir.
Sermaye sanayinin en temel koşuludur.
İş gücü 15-65 yaş arası nitelikli-niteliksiz insanların varlığı, 
Ulaşım ulaşımın kolay olması, çeşitli olması(hava. kara. deniz ve demir yolu ulaşımının varlığı)
Pazar, tüketim yerine yakın olma durumu, hem maaliyet hem de imal maddenin bozulma yani risk durumu sanayinin kurulmasında önemlidir.
Türkiye'de sanayi kolları
 Gıda Sanayi,( et-süt sanayi, unlu mamül sanayi, şeker sanayi, konserve sanayi, yağ sanayi)
Dokuma ve Deri Sanayi,(dokuma, konfeksiyon, suni ipek dokuma)
Orman Ürünleri ve Mobilya Sanayi,(mobilya, kağıt, kereste, sunta sanayi)
Kimya Sanayi,(ilaç, petrokimya, gübre,lastik, sabun, deterjan sanayi)
Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi,(çimento, tuğla,kiremit, cam, kireç, alçı,seramik sanayi)
Maden İşleme Sanayi,(demir, bakır, krom, boksit, kurşun, çinko, bor işleme sanayileri)  
Makine Sanayi (ulaşım araçları yapımı, elektrikli makina yapımı, tarım aletleri yapımı, savunma sanayi)

Gıda sanayisi; tarımsal ham maddeyi işleyen, hazırlayan, muhafaza eden ve ambalajlayan sanayi dalına gıda sanayisi denir. Türkiye’de tarım ürünlerindeki çeşitlilik gıda sanayisinde de çeşitliliğe neden olmuştur. Türkiye’de gıda sanayisi, genellikle ham maddeye yakın alanlarda ya da pazar koşullarının olduğu büyük şehirlerde daha çok yapılmaktadır.

 Unlu mamuller sanayisi ham madde olarak tahılları işlemektedir. Bu sanayi tesislerinde un, ekmek, bisküvi ve makarna gibi mamul maddeler üretilir. Ülke genelinde görülen un ve unlu gıda sanayi tesisleri özellikle tahıl ambarı olarak nitrlrdiğimiz Orta Anadolu’da yoğunlaşmaktadır.

Türkiye'de şeker sanayisine dönük faaliyet, 1926 yılında Alpullu (Kırklareli) Şeker Fabrikası'nın kurulmasıyla başlamıştır. Şeker pancarı tarımının yoğunlaştığı iç bölgelerde büyük baş hayvanclılığın da yaygın olduğunu görmekteyiz.  Şeker üretimi bugün özel ve kamuya ait otuz civarında şeker fabrikalarında yapulmaktadır.

Et ve et ürünleri sanayisi, 1952 yılında Et ve Balık Kurumunun kurulması ile başlamıştır. Bugün bu sektörde yürütülen faaliyetler et kombinalarında, ülke geneline yaygın olarak yapılmaktadır.

Türkiye'nin 2018 yılı süt üretimi, Konya, İzmir, Erzurum, Balıkesir ve Kars ön plana çıkan iller olarak dikkat çekmektedir.

Tavuk eti işleyen tesisler büyükşehirlerin çevresinde toplanırken su ürünleri işleyen tesislerin başlıcaları  Çanakkale, Trabzon ve İzmir illerinde yer almaktadır.

Ayçiçeği, zeytin, mısır ve soya; yağ elde edilen başlıca tarım ürünleridir. Bitkisel yağ fabrikalarının dağılışına bakıldığında ham maddeye yakınlığın ön planda olduğu görülmektedir. Ayçiçeği yağı fabrikaları Edirne ve Tekirdağ'da ; zeytinyağı fabrikaları Edre mit, Ayvalık ve Gemlik'te, mısır ve soya yağı fabrika ları Adana’da yaygındır. Ayrıca Adana, İzmir ve İstanbul’da margarin yağı üreten tesisler bulun maktadır.

Sebze ve meyve üretimi yaygın olarak Akdeniz ve Ege kıyıları ile büyük şehirlerin çevresinde gelişmiştir. Bu ham maddeyi işleyen konserve ve meyve suyu sanayisi de ham maddeye paralel olarak gelişmiştir.

Türkiye’de çay sanayisi, çay tarımının yapıldığı Doğu Karadeniz kıyı kuşağında özellikle Rize çevresinde gelişmiştir.

Dokuma ve deri sanayi

Türkiye’nin pamuk tarımı ve hayvancılık faaliyetlerinin yaygın olması, dokuma ve deri işletmeciliğinde gelişmesine olanak sağlamıştır. Bu iki sanayinin kurulup gelişmesinde ham maddeye yakınlık veya ham maddeye kolay ulaşılabilirlik önemli rol oynamıştır. Pamuklu dokuma ve pamuk ipliği tesisleri; Adana, İzmir, Denizli, Aydın, Antalya, Manisa, Gaziantep gibi illerde ham maddeye bağlı olarak kurulmuştur. İstanbul, Bursa ve Kayseri gibi illerde ise bu sanayi kolunun gelişmesi ham maddeye kolay ulaşılabilir olmasından kaynaklanmaktadır.

Yünlü dokuma sanayisi, orta çaptaki  işletmelerde iç pazara yönelik yapılmaktadır. Başlıca alt alanları, yün ipliği, yünlü kumaş dokuma, yünlü örme işleri (trikotaj), halıcılık ve kilimcilik yünlü dokumadır. İstanbul, Kocaeli (Hereke), Bursa, İzmir, Manisa, Uşak, Isparta, Kayseri ve Gaziantep yünlü dokuma sanayisinin geliştiği başlıca merkezlerdir. Türkiye'nin geleneksel el sanatlarından olan halıcılık ve kilimcilik; Isparta, Kayseri (Bünyan), Manisa (Demirci, Gördes, Kula), Kocaeli (Hereke), Uşak gibi merkezlerde yapılmaktadır. El yapımı halı ve kilimler yurt dışına ihraç edilmektedir.

Son yıllarda suni ipek üretimi artmış ve bu duruma bağlı olarak doğal ipek üretimi gerilemiştir. İpekli dokuma sanayisi İstanbul, Bursa ve Gemlik’te gelişmiştir.  Hazır giyim sektöründe dünyanın önemli ihracatçıları arasında yer almaktayız. Bu sektör Türkiye çapında da önemli bir istihdama sahiptir. Ülkemizde tekstil, hazır giyim ve örme sanayisi; genellikle pazar ve ulaşım olanaklarına bağlı olarak İstanbul, İzmit, Bursa, İzmir, Ankara ve Adana gibi büyük şehirlerde gelişmiştir. Giysi, ayakkabı, çanta, cüzdan gibi ürünlerin üre tildiği deri sanayisi ise başta İstanbul olmak üzere İzmir, Bursa, Bolu, Uşak ve Tekirdağ’da gelişmiştir.

Orman ürünleri ve mobilya sanayisi, ham maddesi ormanlardan elde edilen odundur. Ürünleri ise kâğıt, kereste, lif levha, yonga levha, parke, sunta ve kontraplaktır. Türkiye'de kereste fabrikalarının daha çok Batı Karadeniz’de yoğunlaştığı görülmektedir. İstanbul, Ankara, Kayseri, İzmir ve İnegöl (Bursa) mobilya üretiminin gerçekleştiği şehirler olarak ön plana çıkmaktadır.

Ham maddesini odunun yanı sıra bazı bitkiler (saman, mısır sapı, saz, kamış vb.) ile atık kâğıtların oluşturduğu kâğıt sanayisi Türkiye'de önemli bir faaliyet ko ludur. İzmit, Çaycuma (Zonguldak), Aksu (Giresun), Dalaman (Muğla), Çay (Afyon), Balıkesir, Taşköprü (Kastamonu) ve Taşucu'nda (Mersin) kâğıt fabrikaları bulunmaktadır.

Kimya sanayisi olduça geniş bir üretim alanına sahiptir. Birçok ham madde kullanılarak çok sayıda ürün elde edilmektedir. Kimya sanayisinin başlıca alt dalları petrokimya, ilaç, lastik, gübre, sabun ve deterjan sanayileridir. Petro kimya sanayisinde LPG (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı), benzin, motorin, fuel-oil, jet yakıtı, gaz yağı, madeni yağ lar, sentetik lifler, plastik, asfalt, naftalin gibi birçok ürün elde edilmektedir. Türkiye'de bulunan petrol rafinerileri; İpraş (İzmit), Alia ğa (İzmir), Orta Anadolu (Kırıkkale) ve Batman rafinerileri  şeklinde sıralanabilir. Batman Rafinerisi sadece Türkiye'de çıkarılan petrolü işlemektedir. Motorlu taşıtlara lastik üreten fabrikalar ise İzmit, Adapazarı ve Kırşehir’de bulunmaktadır.

Toprağa katılan ve verimi artırmaya dönük inorganik veya mineral maddelere yapay gübre denir. Aşırı kullanıldıklarında toğrağı zehirleyen yapay gübreler azotlu, fosfatlı, potaslı ve kompeze (bileşik) olarak üretilmektedir. Türkiye'de gübre üreten tesisler ham madde  temini için genellikle kıyılarda kurulmuştur. Bandırma (Balıkesir), Aliağa (İzmir), Kocaeli, İskenderun, Ceyhan (Adana), Mersin, Kütahya, Gemlik (Bursa) ve Samsun'da bulunmaktadır. Kimya sanayisinin bir kolu olan ilaç sanayisi, başta İstanbul olmak üzere Kocaeli ve Tekirdağ’da gelişmiştir. Sabun ve deterjan üretimi de kimya sanayisinin bir faaliyet koludur. İstanbul, İzmir, İzmit, Balıkesir ve Gaziantep sabun ve deterjan üreten tesislerin bulunduğu başlıca illerdir.

Taş ve toprağa dayalı sanayiden elde edilen başlıca ürünler; çimento, tuğla, kiremit, cam ve cam ürünleri, kireç, alçı ve seramik eşya şeklinde sıralanabilir. Türkiye'nin en gelişmiş üretim alanlarından biri olan çimento endüstrisi, ülke genelinde inşaata yapılan yatırımlar çimento fabrikalarının yayılmasını sağlamış bu da  2014 yılında 71 milyon ton olan çimento üretimi 2017 yılında 83,5 milyon tona yükseltmiştir.

Cam üretiminin ham maddesi;  kuvars kumunun(beyaz kum da denir) yanı sıra kireç taşı, sodyum sülfat ve bazı kimyasallardır. Türkiye'de ilk cam fabrikası 1934 yılında İstanbul Beykoz'da kurulmuştur. Kırklareli, Tekirdağ, Mersin ve Eskişehir günümüzde cam fabrikalarının bulunduğu illerdir. Türkiye'de nüfus artışı ve hızlı şehirleşme sonucu artan konut ihtiyacı, çimento sanaysinde olduğu gibi tuğla ve kiremit sanayisinin de gelişmesini sağlamıştır. Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar, Uşak, Tokat, Manisa ve İzmir bu fabrikaların yoğunlaştığı iller arasındadır. Seramik, porselen ve fayans üretiminde ana ham madde kil, kaolin, feldspat ve kuvars kumudur. Çan (Çanakkale), Bozüyük ve Söğüt (Bilecik), Kütahya, İstanbul, İzmir ve Eskişehir başlıca seramik ve porselen fabrikalarının olduğu yerlerdir.

Makine sanayisi; Sanayi Devrimi ile başlayan ve geliştiği ülkelere büyük avantaj sağlamıştır.Makine sanayi ulaşım araçları yapımı, elektrikli makinelerin imalatı, tarım aletleri yapımı, savunma sanayisine ait araçların imalatı gibi kollardan oluşmaktadır. Türkiye'de otomotiv sektöründe ilk tesis, 1954 yılında montaj üretime bağlı olarak İstanbul Tuzla’da kurulmuştur. İlk yerli Türk otomobili, Devrim adıyla Eskişehir Lokomotif ve Motor Endüstri Tesisleri'nde imal edilmiştir. Devrim’in kendisini Eskişehir’de öyküsünü de film olarak  internette görebilirsiniz. Yerli otomobil alanında ilk gerçek girişim, 1966 yılında “Anadol” marka otomobil üretimi ile başlamış yaklaşık 16 yıl (1966-1982) üretimi yapıldıktan sonra 1982 yılında üretime son verilmiştir. Türkiye’de günümüzde Bursa, İzmir, İstanbul, Kocaeli ve Sakarya'da otomobil ve yük taşıtları üreten fabrikalar bulun maktadır. Otomotiv sektörü, Türkiye'nin ihracatında önemli bir paya sahiptir.

Türk otomotiv sektöründe ön plana çıkan üretim sahalarından biri de traktör endüstrisidir. Adapazarı, Ankara, İstanbul, Tekirdağ ve Konya traktör fabrikalarının bulunduğu başlıca illerdir. Türkiye'de traktörün yanı sıra tarım araçları da üretilmektedir. Tarım araçları sanayisine dayalı üretim; İstanbul, Adapazarı, Kocaeli, İzmir, Ankara ve Kayseri’de gelişmiştir. Lokomotif üretimi Adapazarı, Eskişehir ve Sivas’ta; ray bakım tesisleri ise Sivas ve Ankara’da yer almaktadır. Gemi yapım sanayisi askerî ve sivil amaçlı gemilerin yapım, bakım ve onarım hizmetlerini içerir. Türkiye'de en önemli tersaneler, İstanbul ile İzmit arasında yer almaktadır. Gölcük, Tuzla, Pendik ve Haliç bu tersanelerden bazılarıdır. Deniz turizmine yönelik yat sanayisinin geliştiği yerlere bakıldığında İstanbul, Antalya ve Bodrum ön plana çıkmaktadır. Türkiye’de birçok sanayi kuruluşunda kullanılan makineler, elektrikli aletler, küçük ev eşyaları ve özellikle de beyaz eşya sanayisinin geliştiği görülmektedir. İstanbul, Ankara, İzmir, Manisa, Bursa ve Gaziantep bahsedilen sanayi tesislerinin ön plana çıktığı illerdir.

Jeopolitik açıdan siyasi, bölgesel ve ekonomik sorunların yoğun olduğu bir bölgede yer alan Türkiye'de savunma sanayii  önemli bir yere sahiptir. Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK), Askerî Elektronik Sanayii (ASEL SAN), Askerî Pil Sanayii (ASPİLSAN), Hava Elektronik Sanayii (HAVELSAN) savunma sanayisinin başlıca kurumlarıdır. Türkiye'de ilk silah fabrikası Kırıkkale’de kurulmuştur. Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı olan silah, patlayıcı mühimmat gibi malzemeler başta Kırıkkale, Çankırı, Ankara ve Eskişehir olmak üzere ülkenin çeşitli yerlerinde bulunan fabrikalardan karşılanmaktadır.

***illerimizin sanayi durumları hakkında ayrıntılı çalışma

Türkiye'de Ticaret ve Hizmet Sektörü

Türkiye'nin Yeraltı Kaynakları

Bir ülkenin zenginliğinde yer üstü zenginlikler(varlıkları, değerleri) kadar yer altı zenginlikleri de çok önemlidir. Türkiye her iki bakımdan iyi durumdadır.
Maden; yer kabuğunun derinliklerinde bulunan ve ekonomik değer taşıyan minerallere maden denir.
Rezerv;maden yatağında bulunan ve henüz işlenmemiş toplam maden miktarına rezerv denir.
Tuvenan; maden yatağından çıkarılan taş ve toprakla karışık maden miktarına tuvenan denir.
Tenör; tuvenanın temizlenmesiyle yani yatağından çıkarılan mineral maddenin taş ve topraktan ayrıldıktan sonra elde edilen net maden miktarına da tenör denir.

Türkiye'nin Madenleri

Yukardaki tabloda yer almayan bir kaç maden daha var. Bunlardan bazıları; Trona(cam, kağıt ve deterjan sanayide kullanılır), Altın, Feldspat dır.
Bu madenlerin çıkarıldıkları yerleri, işletilen yerleri ve kullanıldıkları alanları gösteren bit tablo yapalım.
Demir ;2020 verilerine göre dünyada en çok kullanılan metaldir. Türkiye’nin toplam demir cevheri rezervi yüksek ama kaliteli yani işletilmeye değer demir rezervi düşüktür(yaklaşık 120/900 milyon ton). Çıkarılan demir, ihtiyacın yarısına yakınını karşılamaktatır. İhtiyaç duyulan demirin büyük bir kısmı hurda demir ve demir cehveri olarak ithal edilmektedir.Entegre tesislerde yılda yaklaşık olarak 10 milyon ton üretim yapılırken bu oranın yarısı ithalattan kaşılanmaktadır.

Bakır, çok eski çağlardan(Neolitik dönem MÖ 8000) beri kullanılan yumuşak ve metalik bir madendir. Aşınmaya karşı çok dirençli ve paslanmaz özelliği olan bakır en çok kullanılan ikinci metaldi ama son yıllarda bu ünvanını alüminyuma kaptırmış durumda. Geçmişte süs eşyası ve silah yapımında faydalanılan bakırın kullanım alanı bugün çok daha fazladır. İyi bir iletken olan bu maden, elektrik santrallerinde ve kablo yapımında kullanılır.. Murgul rezerv bakımından, Maden ise bakır cevheri bakımından öne çıkmaktadır.

Türkiye'nin enerji kaynakları


Kömür; kendi içerisinde 4 e ayrılır. Bu sınıflandırma kömürdeki karbon miktarına göredir. Karbon değeri yüksek olan kömürün enerjisi de çok yüksektir. Buna göre en yüksek enerji veren kömür Antrasit, en az enerji veren kömür de turbadır. Karbon miktarı %60 ise turba, karbon miktarı %70 ise Linyit, karbon miktarı %80–90 ise Taş kömürü, karbon miktarı %90-95 ise Antrasit adını almaktadır.
Taş kömürü yatakları I. Jeolojik Zaman’da oluşmuştur. Türkiye'de taş kömürü yatakları, Ereğli-Zonguldak-Amasra Havzası'nda yer alır.
 Taş kömürü, yüksek kalorili olduğundan çoğunlukla demir-çelik sanayisinde yüksek fırınlarda yakıt olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bu madenden Çatalağzı Termik Santrali’nde elektrik üretmek amacıyla da yararlanılmaktadır. Rezerv 1.3 Milyar ton olarak ölçülmüş, kullanılan miktar ise yaklaşık 500 milyon çivarıda olmuştur. Yılda çıkarılan Taş Kömürü yaklaşık olarak 1.7 milyon ton dur.

Linyit, III. Jeolojik Zaman’da oluşmuş bir madendir. Toplam rezerv 19 milyar ton olduğu tahmin edilmektedir. Yılda yaklaşık olarak 85 milton ton çivarında çıkarım yapılmaktadır.

Kullanıldığı yerler;Türkiye'de üretilen linyitin büyük bit kısmı termik santrallerde, geriye kalan kısmı ise konutların ısıtılmasında ve sanayide kullanılmaktadır.

Linyit çıkarılan önemli yerler; Tavşanlı (Kütahya), Çan (Çanakkale), Yatağan (Muğla), Çeltek (Amasya), Nallıhan, Çayırhan (Ankara), Dodurga (Çorum), Aşkale (Erzurum), Elbistan (Kahramanmaraş), Soma (Manisa), Tunçbilek, Seyitömer, dir.

Termik Santralller; Soma (Manisa), Seyitömer ve Tunçbilek (Kütahya), Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy (Muğla), Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş), Çayırhan (Ankara) ve Orhaneli (Bursa) linyitle çalışan önemli termik santraller arasında yer almaktadır.

Petrol, III. Jeolojik Zaman’da oluşmuştur. Türkiye’de ilk kez 1940 yılında Raman Dağı’nda (Batman) çıkarılmıştır. Türkiye, yaklaşık olarak 324 milyon varil ham petrol rezervine sahiptir.  Türkiye yaklaşık olarak günde 51.000 varil petrol üretmektedir. Bu üretim değeri tüketiminin % 5 civarına denk gelmektedir. Geri kalan kısmı ithalat yoluyla karşılanmıştır. Türkiye'nin petrol ithalatı büyük oranda İran, Irak, Rusya, Suudi Arabistan, Kazakistan gibi ülkelerden yapılmaktadır.

 Günümüzde başlıca petrol çıkarılan alanlar; Batman, Adıyaman, Siirt ve Diyarbakır’da yer almaktadır.

Petrol Rafinerileri; çıkarılan petrol; Batman, Kırıkkale, İzmit ve İzmir’deki rafinerilerde işlenmektedir.

Doğal gaz; nispeten daha demiz bir doğal enerji kaynağıdır. Bu nedenle kullanım alanı yaygınlaşan doğal gazın Türkiye'de üretimi azdır.

Türkiye’nin 2017 yılı doğal gaz üretimi 474 milyon m³ civarındadır.

 Türkiye’nin 2017 yılı doğal gaz tüketimi  ise 45,3  milyar m³ civarındadır ve bu miktar diğer fosil yakıtların aleyhine giderek artmaktadır. Bu tüketimin sadece %0,6’lık kısmı yerli üretim olup geri kalan kısmı ithalat yoluyla karşılanmıştır. Türkiye'nin doğal gaz ithalatı Rusya, İran, Azerbaycan, Cezayir ve Nijer ya’dan temin edilmektedir.

Çıkarılan yerler; Hamitabat (Kırklareli) ve Çamurlu (Mardin) başlıca doğal gaz çıkarılan yerlerdir.

Türkiye'deki doğal gaz ile elektrik elde edilen termik santraller; Hamitabat (Kırklareli), Ambarlı (İstanbul) ve Ovaakça'da (Bursa) bulunmaktadır.

Nükleer enerji, nükleer santrallerde uranyum atom çekirdeklerinin parçalanması sonucu açığa çıkan enerjidir.

Türkiye, Akkuyu (Mersin) ve Sinop’ta nükleer santral kurmak için çalışmalara başlamıştır. Türkiye’nin yaklaşık 10 bin ton uranyum, 380 bin ton da toryum rezervi bulunmaktadır. Türkiye’nin en önemli toryum yatağı Sivrihisar’dadır (Eskişehir).

Su gücü (hidroelektrik) enerjisi(HES), çevrecilerin ekosisteme zarar verdğini için zaman zaman karşı çıktıkları hidroelekrtik gücü. Türkiye'nin yüksek ve engebeli olması, akarsu profillerinin eğimli olması hidroelektrik potansiyelinin yüksek olmasını sağlamıştır. Yağış miktarının yıllara göre değişmesi, hidroelektrik enerji üretiminin dalgalanmasına neden olmaktadır. Türkiye’nin hidroelektrik enerji potansiyelinin ançak %38’lik bölümü değerlendirilebilmektedir.

Rüzgâr enerjisi, temiz ve tükenmez bir enerji kaynağıdır. Bu enerjinin en büyük dezavantajı rüzgârın değişken karakterli olmasıdır. Rüzgâr türbinleri, hareket hâlindeki havanın kinetik enerjisini öncelikle mekanik enerjiye ve sonrasında elektrik enerjisine dönüştüren makinelerdir. Türkiye'de 2019 verilerine göre toplam elektrik enerjisinin % 7’ni karşılamaktadır. Türkiye’nin yerel rüzgarlarının esis yönlerinin rüzgar santrallerinin kurulmasında etkili rölü vardır. Rüzgâr enerjisinden özellikle Balıkesir, İzmir, Manisa, Hatay, Osmaniye, İstanbul ve Çanakkale illerinde elektrik üretme amaçlı yararlanılmaktadır.

 Güneş enerjisi, fosil yakıtlara alternatif bir enerji kaynağıdır. Günümüzde konut, iş yeri ve seraların ısıtılması, sıcak su temini, tarım ürünlerinin kurutulması gibi alanlarda kullanılır. Türkiye'de son yıllarda güneş santrallerinde önemli bir artış olmaktadır. İç ve güney kesimlerde oldukça yaygın olan bu santrallerden (Mersin, Kayseri, Konya, Balıkesir, Denizli, vb.) 2019 yılı sonunda Türkiye'deki toplam elektrik üretiminin yaklaşık %3'ü karşılanmıştır.

Jeotermal enerji; yer altı suyu sıcaklığına bağlı olarak elektrik üretiminin yanı sıra konut ve seraların ısıtılması, termal turizm ve endüstri gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Türkiye, aktif bir tektonik kuşak üzerinde bulunan ve zengin jeotermal kaynaklara sahip olan bir ülkedir. Bu durum deprem alanında çok sıkıntılar çıkarsa da jeotermal enerji alanında olumlu bir durum ortaya koymaktadır.  Bu enerjinin en önemli avantajları; yenilenebilir ve kesintisiz olması, düşük maliyetli olması, çevre kirliliğini minimum seviyede etkilemesi, aranması ve işletilmesinde ileri teknoloji gerektirmemesi ve yerli enerji kaynağı olması şeklinde sıralanabilir.

Biyokütle; Biyokütle enerjisi, bitki ve hayvan atıklarının uygun teknoloji ve yöntemler kullanılarak enerjiye dönüştürülmesi ile elde edilir. Biyokütlenin enerji kaynağı olarak kullanılması yeni bir durum değildir. Örneğin odunun direkt yakılmasıyla elde edilen ısı enerjisi, yemek pişirmede ve ısınmada kullanılmaktadır. Modern biyokütle enerjisi kullanımı; hayvansal ve evsel atıklarla sanayi atıklarının katı, sıvı ve gaz yakıtlara çevrilmesiyle elde edilir.

ENERJİ KAYNAKLARININ KULLANIMININ ÇEVRESEL ETKİLERİ ne buradan ulaşabilirsiniz.

TÜRKİYE'NİN KALKINMA PROJELERİ

GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ (GAP)

KONYA OVASI PROJESİ (KOP)

YEŞİLIRMAK HAVZASI GELİŞİM PROJESİ (YHGP)

DOĞU KARADENİZ PROJESİ (DOKAP)

DOĞU ANADOLU PROJESİ(DAP)

Türkiye’nin coğrafik yapısı ekonomik faaliyetlerin ülke geneline yayılaması üzerinde oldukça etkilidir. Ayrıca insanlarımızın ekonomik kaygılarından dolayı yatırım tercihleri batıdan yana kullanmaya meyilli olmaları da başka bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.

 Türkiye’nin doğu-batı yönündeki ulaşımının binlerce kilometre olması, doğu-batı arasında yükselti farkının çok fazla olması, yükseltiden doğan iklimin itici etkisi, ulaşım özelliklerinin batıda çok farklılk göstermesi gibi coğrafik farklılıklar Türkiye ekonomisinin batıda gelişmesinde temel etken olmuştur. Bu durum çözülmesi gerekli göç, işsizlik, gecekondulaşma, sosyal sorunlar, altyapı yetersizliği, üretim kaybı, tarım arazilerinin boşta kalması gibi sorunlar neden olmaktadır. Bu sorunları yaşanmadan çözmenin ilk kuralı kalkınmayı planlı bir şekilde gerçekleştirmektir.

KALKINMA PROJELERİNİN TEMEL AMACI
Türkiye’de bölgeler arası ekonomik ve sosyal farklılıkları gidermek,  ekonomik ve sosyal kalkınma için gerekli her türlü kaynağın, nüfus ve ekonomik faaliyetlerin ülkenin her yerinde dengeli dağılması sağlamaktır.
KALKINMA PROJELERİNİN TARİHİ
Kalkınma çalışmaları 1950’li yılların sonlarına doğru 16 proje ile başlamış,  ortaya çıkan gelişmeler sonrasında 6 büyük proje üzerinde yoğunlaşılmıştır. 

TÜM KALKINMA PROJELERİNİN ORTAK AMAÇLARI
- Bölgenin sosyokültürel gelişimini sağlamak,
- Ekonomik yapıyı güçlendirmek,
- Ulaşım ve iletişim hizmetlerini güçlendirmektir.

GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ (GAP)
Türkiye’nin ilk bölgesel kalkınma projesidir. Kapsamı oldukca geniştir. Sulama, hidroelektrik elde etme, ulaşım, sağlık gibi alanları kapsar. Türkiye Cumhuriyeti’nin en büyük yatırımlarından biri olarak değerlendiren GAP, Fırat ve Dicle nehirlerinin aşağı kısımları  arasında  74 bin km²den fazla bir alanı kapsamaktadır.
Projenin kapsadığı iller;Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak, Batman ve Kilis illerinin tamamını veya belli bir bölümünü içermektedir. 
Projenin amaçları;
- Ekonomik gelişimi artırarak GAP bölgesinin diğer bölgelerle gelir farklılıklarını azaltmak,
- Bölgedeki kır ve kent alanlarının altyapısını geliştirmek,
- Konut ihtiyacını karşılayıp mevcut konutları iyileştirmek,
- Ulaştırma hizmetlerinin yapılmasını sağlamak,
- Bölgedeki eğitim seviyesini yükseltmek,
- Kurumlar arasındaki eş güdümü sağlamak,
- Sanayi, maden, tarım, ormancılık, sağlık, kültür, turizm ve enerji alanlarında şartları iyileştirmektir.

 KONYA OVASI PROJESİ (KOP)

Bir sulama projesidir. KOP bölgesi, Aksaray, Karaman, Konya, Niğde, Nevşehir, Kırıkkale, Kırşehir ve Yozgat illerini kapsamaktadır. 1985 yılında başlayan proje daha çok DSİ yatırımlarını  içine  KOP; 1.100.000 hektar tarım arazisinin sulanacağı 14 adet sulama, 3 adet içme suyu ve 1 adet enerji projesi olmak üzere toplam 18 adet projeden oluşmaktadır.

Konya Ovası Projesi’nin Amaçları
- Tarımsal yapıda değişimi ve sürdürülebilirliği sağlayarak sanayi, ticaret, ulaşım ve enerji gibi sektörleri güçlendirmek,
- Eğitim, sağlık, kültür ve diğer sosyal hizmetlere erişebilirliği artırmak,
- Bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak,
- Yenilikçi bir yaklaşımla bölgenin rekabet gücünü geliştirmektır.

ZONGULDAK BARTIN KARABÜK PROJESİ(ZBK)
Temelde yeni iş alanları açma projesidir. Kömüre ve çeliğe dayalı sanayiye olan bağımlılığı azaltarak yeni iş sahaları oluşturmak için hazırlanan bir projedir. Projeyi kapsamındaki iller, taş kömürü ve yer altı kaynakları bakımından zengindir.

Zonguldak Bartın Karabük Projesi’nin Amaçları
- Bölgede özelleştirilen veya küçülme kararı alan bazı sanayi ve madencilik kuruluşlarındaki değişimlerin sonucunda ortaya çıkacak ekonomik ve sosyal sonuçları belirlemek,
- Yeni iş imkânları oluşturularak bölge dışına göçün önüne geçmek,
- İmalat sanayi ve hizmetler sektöründe yeni istihdam alanları oluşturmak,
- Özel sektörün yeni faaliyetlerinin geliştirilmesini sağlamak ve yatırım alternatiflerini belirlemek,
- Bölge için orta ve uzun dönemli bölgesel gelişme planı hazırlamak,
- Gelecek dönemlerde bölgede yapılabilecek yatırım alanlarını tanımlamaktır.

 DOĞU KARADENİZ PROJESİ (DOKAP),
Temelde orman, yayla turizmi, balıkçılık üzerine hazırlanmış bir projedir. Türkiye yüz ölçümünün %6,2’sini kapsayan Doğu Karadeniz Projesi 9 ili içine alır. DOKAP’ta yer alan iller; Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Tokat ve Trabzon illeridir.
Doğu Karadeniz Projesi’nin Amaçları
- Kıyı kesimde ürün çeşitliliğini artırmak,
- Başta yaylacılık olmak üzere turizm faaliyetlerini geliştirmek,
- Doğal kaynakların daha verimli kullanımını sağlamak,

DOĞU ANADOLU PROJESİ(DAP)
Büyük baş hayvancılık ve tarım alanlarında iyileşme, üretimin artması projenin en tamel amaçları arasındadır. Doğu Anadolu Projesi kapsamında; Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli, Van ve Sivas illeri bulunmaktadır. Bölge ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalıdır ancak tarım sektörünün verimliliği düşüktür.
Doğu Anadolu Projesi’nin Amaçları
- Gıda, tarım ve hayvancılık sektöründe verimlilik ve katma değeri artırmak,
- Kişi başına düşen geliri artırıp bölgeler arasındaki ekonomik farklılıkları azaltmak,
- Bölge dışına göçü azaltmak ve göçlere bağlı olarak gelişen sorunları en aza indirmek,
- Kırsal ve kentsel alanlarda bölge halkının refah seviyesini yükseltmek,
- Altyapı, kentleşme ve çevre koruma sorunlarını gidermek,
- Bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması kapsamında ekonomiyi canlandırmak temel hedefler arasındadır.

TÜRKİYE'DE HİZMET SEKTÖRÜ (hazırlanmakta)

Türkiye'nin Doğal Kaynakları

Türkiye'de ekonmik faaliyetlerin sosyal ve kültürel etkileri

 EK Dijital tarım kütüphanesi

Ek- İllerimizin sanayı durumları hakkında Bilim, Teknoloji ve Sanayi Bakanlığımızın hazırladığı rapor