"En önemli ve en feyizli görevlerimiz, milli eğitim işleridir. Milli eğitim işlerinde mutlaka muzaffer olmak lazımdır. Bir milletin gerçek kurtuluşu ancak bu suretle olur". Mustafa Kemal ATATÜRK
Jeolojik Zamanlar
Dünya’nın yaşı yaklaşık dört buçuk milyar yıl olduğu tahmin ediliyor. İlk oluşmaya başlaması "Big Bang"ile 13.7 milyar yıl öncesine dayanmaktadır. 6.6 milyar yıl önce çekirdek sistemi oluşmaya, 4 milyar yıl önce ise soğuyarak bugünkü şekline almaya başlamıştır.
İlk canlılar, Dünya oluştuktan 1.2 milyar yıl sonra ortaya çıkmıştır. Bunlar tek hücreli canlılardı ve prokaryot canlılar olarak adlandırılırlar. Gelişmiş canlılar ise birinci jeolojik zaman olan Paleozoik'te ortaya çıkmışlarıdr(542 milyon yıl önce).
Geçen 4 milyar yılda Dünya değişmeye , dönüşmeye devam etmiştir. Dünyamız bu süreçte iklim, atmosfer yapısı, ilk byolojik yaşam şekilleri gibi birbirinden çok farklı özelliklerin yaşandığı zamanlara sahne olmuştur. İşte bu birbirinden farklı olan dönemlere "Jeolojik Zamanlar" diyoruz. Bu zamanları Prekambrien, Paleozoik, Mezozoik ve Senozoik olmak üzere üç dönem adı altında inceliyoruz.
Jeolojik zamanların yaşlarını ve birbirlerinde farklarını ortaya koymak, Dünya'nın oluşumundan günümüze kadar meydana gelen olayları anlamak ve sınıflandırmak için fosillerden ve çeşitli radyoaktif maddelerin incelenmesinden (radyometrik metodlar) faydalanılmıştır. (C 14 -Karbon 14 yöntemi sık kullanılan yöntemlerden biridir).
Paleontoloji ve Jeoloji yeryüzü ve yaşamın doğasını anlamak için çalışan bilim dallarıdır. Bunu yaparken de kayaçları, tabakaları, fosilleri inceler.
JEOLOJİK ZAMANLAR | JEOLOJİK DEVİRLER | JEOLOJİK DEVİRLERİN SÜRELERİ (MİLYON) | GÜNÜMÜZDEN MİLYON YIL ÖNCE | NELER OLDU? | |
3. ZAMAN SENOZOİK | KUATERNER | HOLOSEN | - | 10 BİN YIL | - İklimin günümüzdeki haline gelmesi - Yerleşmenin başlaması |
PLEİSTOSEN | 1.5 | 1.6 | -İklim değişmeleri, son buzul çağı - İnsanın ortaya çıkışı | ||
TERSİYER | PLİYOSEN | 3.7 | 5.3 | -Çok çeşitli memeliler, filler, maymunlar | |
MİYOSEN | 8.4 | 23.7 | - Çiçekli bitkiler, köpek ve ayıların ataları | ||
OLİGOSEN | 14.9 | 36.6 | - Maymun ve domuzların ortaya çıkışı -Alp-Himalaya Orojenezi | ||
EOSEN | 21.2 | 57.8 | - Atların ataları | ||
PALEOSEN | 8.6 | 66.4 | - Çiçekli bitkilerin ve memelilerin gelişmesi | ||
2. ZAMAN MEZOSOİK Kıtaların birbirinden ayrılmaya başladığı dönem | KRATESE | 77.6 | 144 | -Dinozorların yok oluşu -Memelilerin ortaya çıkışı - Başlarında transgresyon, sonlarında regresyon - Zengin bitki toplulukları | |
JURA | 64 | 208 | -Dinozorların yayılışı -Kuşların ve memelilerin ortaya çıkışı | ||
TRİAS | 37 | 245 | -Dinozorların ve uçan sürüngenlerin ortaya çıkışı -Kurak çöl iklimi hakim | ||
1.ZAMAN PALEOZOİK Çok şiddetli orojenik hareketler, iklim değişmeleri, İlk canlı hayatı | PERMİYEN | 41 | 286 | -Sürüngenlerin gelişmesi -Kozalaklı çamların ve böceklerin ortaya çıkışı - Kurak bir dönem, ilk çölleşme | |
KARBONİFER | 74 | 360 | - Kömür oluşturan ormanlar - İlk sürüngen ve kanatlı böcekler _Hersinyen Orojenezi -Kömür yataklarının oluşmsı | ||
DEVONİYEN | 48 | 408 | - İlk ağaç, kara bitkilerinde aşırı gelişme - İlk balıklar ”balıklar devri” | ||
SİLİRÜYEN | 30 | 438 | -Sporlu ilk kara bitkileri - Mercanlar - Regresyon-transgresyon etkili -Kaledoniyen Orojenesi - Kutuplarda bile sıcak iklim - Karada solunum yapan canlılar | ||
ORDOVİSİYEN | 67 | 505 | -İlk balığa benzeyen organizmalar | ||
KAMBRİYEN | 65 | 570 | -İlk kez ortaya çıkan canlılar - Canlıların çoğu denizlerde - Jeosenklinaller oluşmuş | ||
PREKAMBRİYEN | ARKEEN | 4.MİLYAR | 4.6-4.7 MİLYAR | -Şiddetli metamorfizma ve fosil azlığı -Kalkan şeklinde yaşlı yapılar, -Yer kabuğuna ait en yaşlı kayaç -İlk çok hücreli canlılar - Solucanlar, sünger ve algler - Kıta ve okyanus çekirdeklerinin oluşumu - İlk tek hücreli canlılar (bakteriler, algler) - Atmosferin oluşumu | |
ALGOKİYEN | |||||
TÜRKİYE’NİN JEOLOJİK GEÇMİŞİ
Türkiye’nin bulunduğu alanda her jeolojik zamana ait arazilere rastlamak mümkündür.
Paleozoik’e (I. Jeolojik Zaman) ait arazilere Yıldız Dağları, Zonguldak çevresi, Menderes- Menteşe arası, Anamur-Alanya arası, Bitlis ve Kırşehir çevresinde rastlamak mümkündür.
Kanıtlar: Zonguldak çevresindeki taş kömürü yatakları I. Zamana ait oluşumdur. Bu dönemde(360 milyon yıl önce) Türkiye arazisi su altında idi fakat bazı yükseltiler (Yıldız dağları ve Zonguldak çevresi) ada halinde olması kuvvetle muhtemeldir. İklim itibari ile yoğun yağış ve gür ağaçlar bugünkü taş kömürü yataklarına kaynaklık etmişlerdir.
Mezozoik’te (II. Jeolojik Zaman) Türkiye diye bir yer su yüzeyine çıkmamış, bu dönemde Türkiye’nin bulunduğu yer Tethys Denizi’nin altındadır. Ayrıca karalardan taşınan materyallerle Tethys Denizi’i tortulanmıştır.
Kanıt: Bugün ülkemizin büyük bir kısmında deniz canlılarına ait fosillere rastlanmaktadır.
Senozoik’in Tersiyer Dönemi’nde (III. Jeolojik Zaman) Gondwana ile Laurasia’nın birbirine yaklaşması sonucunda Tethys Denizi tabanındaki tortul tabakalar sıkışarak deniz yüzeyine çıkmaya başlamıştır.
Kanıt- 1: Türkiye arazileri. Türkiye’nin bulunduğu arazi de bu dönemde büyük ölçüde kara hâline gelmiştir. Fakat tümüyle kara halini almamış, üzerinde irili ufaklı onlarca göl oluşmuştur. Bu göl ve çevresinde yetişen gür bitkiler ise günümüzdeki linyit kömürünün oluşumuna kaynaklık etmişlerdir(Sivas, Oltu, Olur, Narman, Kağızman, Ankara, Sivas, Iğdır çevreleri).
Kanıt-2: Bu dönemde en büyük dağ oluşum sistemi olan Alp-Himalaya dağ sistemi oluşmuş, oluşumundan Türkiye de etkilenmiş, Kuzey Anadolu Dağları ile Toroslar, bu dönemde meydana gelmiştir.
Senozoik’in Kuaterner Dönemi’nde Ege Denizi’nin bulunduğu yerde üzerinde göllerin yer aldığı Egeid karası bulunmaktaydı. Bu kara, fay hatları boyunca çökmeye başlamış, Akdeniz’in suları buraya dolarak Ege Denizi’ni oluşturmuştur. Buradaki sular önce bir akarsu vadisi olan Çanakkale Boğazı üzerinden Marmara çanağına dökülerek Marmara Denizi’ni oluşturmuş, daha sonra yine bir akarsu vadisi olan İstanbul Boğazı’ndan bir tatlı su gölü olan Karadeniz’e akmıştır. Böylece Karadeniz oluşmuş ve Türkiye arazisi bugünkü görünümünü almıştır.
Konu videosu izlehttps://www.trtizle.com/sinif10/10-sinif-cografya/ders-2-jeolojik-zamanlarin-tektonik-olaylarla-iliskisi-2976089
Konu sınavı http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/jeolojik_zamanlar(1).pdf
Konu sınavı-Türkiye http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/turkiye_jeolojik_gecmisi.pdf
