Akarsuların toplam su içindeki oranı oldukca düşüktür.
TANIM: Eriyen kar suları ve buzların yanı sıra yağışlarla veya kaynak suları ile beslenen, bir yatak boyunca eğime bağlı olarak sürekli veya belli bir dönem akan sulara akarsu denir. Akarsular, yeryüzündeki tatlı yüzey sularının %2'sini oluşturur.
AKARSU KAYNAKLARI
- Yağış suları
- Yer altı suları
- Kar ve buzul suları
AKARSULARIN ÖZELLİKLERİ:
Akarsu Kaynağı;akarsuyun doğduğu yere akarsu kaynağı,
Akarsu Ağzı; akasuyun döküldüğü yere akarsu ağzı(bu genellikle deniz, okyanus veya göl olur),
Akarsu Yatağı(mecra, çığır); akasuyun kaynağından ağzına kadar içinde aktığı çukurluğa akarsu yatağı denir.
Akarsuyu Havzası; akasuyun kolları ile birlikte sularını topladığı alana akarsu havzası,
Su bölümü çizgisi;akarsu havzalarını birbirinden ayıran sınıra da su bölümü çizgisi adı verilir,
Açık Havza;sularını deniz veya okyanuslara ulaştırabilen akarsular açık havza,
Kapalı Havza; akasularını çeşitli nedenlerden dolayı denizlere veya okyanuslara ulaştıramayan akarsular da kapalı havza denir. Örneğin Çoruh Nehri Karadeniz'e döküldüğü için açık, Aras Nehri ise Hazar Gölü'ne döküldüğü için kapalı havza özelliğindedir.
Akım(debi); akarsu yatağının herhangi bir kesitinden bir saniyede geçen su miktarına akım (debi)denir. Akarsuların debisi; iklim, yağış türü ve miktarı,buharlaşma, yatak eğimi, kar ve buz erimeleri, kaynakların etkisi, toprak ve kayaçların geçirimlilik durumu, yeryüzü şekilleri ve insan etkisi(fazla kullanım) gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir,
Akarsu Rejmi; akarsuyun akım miktarının yıl içinde gösterdiği değişmelere rejim
denir.
* Akım miktarı yıl içinde fazla değişkenlik göstermeyen akarsular düzenli rejime sahiptir. Ekvatoral iklim bölgesinde yer alan Amazon ve Kongo nehirleri düzenli rejime sahip akarsulara örnek verilebilir.
*Akımı yıl içinde büyük değişiklikler gösteren akarsular da düzensiz rejime sahiptir. Bu tür akarsulara muson iklim bölgesinde yer alan Ganj ve İndus nehirleri örnek verilebilir. Bir akarsuyun rejimini bulunduğu bölgenin yağış rejimi başta olmak üzere yağış şekli, buharlaşma şartları, havzasının genişliği, bitki örtüsü ve üzerinde kurulan barajlar etkiler.
Düzensiz Rejimli akarsular basit rejimli akarsular ve karma rejimli akarsular olarak sınıflandırılabilirler, akımında bir yükselme bir de alçalma olan akarsulara basit rejimli akarsular, akımında birden fazla yükselme ve alçalma olan akarsulara karma rejimli akarsular denir, ayrıca kaynak çeşitliliği açısından akarsular, iklim şartlarına bağlı olarak yağmur sularının yanı sıra kar ve buz erimeleriyle beslenebildiği gibi kaynak ve göl sularıyla da beslenebilir. Havzası geniş olan akarsular, birden fazla kaynaktan beslenebildiği için karma rejimli akarsular olarak adlandırılır. Nil, Amazon ve Mississippi gibi nehirler karma rejimli akarsulara örnek verilebilir.
Akarsuların Sınıflandırılması
- Sürekli Akarsular ve Mevsimlik Akasular
- Düzenli Rejimli Akarsular ve Düzensiz Rejimli Akarsular
- Beslenme Kaynaklarına göre(yağmur suları ile, kar ve buzul ile, kaynak suları ile ve göl veya bataklık suları ile)
Akarsu Hızı; akasuların hızları yatak eğimine, yatağın genişliğine ve taşınan su miktarına bağlıdır. Eğim artıkça, eni daraldıkça ve taşınan su miktarı artıkça hızı da artar.
Akarsuların akımını etkileyen faktörler;
- Havzaya düşen yağış miktarı ve yağış türü
- Akarsuyuy göl veya bataklıktan beslenme durumu,
- Sıcaklık durumu ve buharlaşma durumu,
- Yer altı suları ve kaynaklar
- Arazinin geçirgenlik durumu
AMAZON NEHRİ Güney Amerika kıtasının orta ve kuzeyinde yaklaşık 7 milyon km2 alan kaplayan bir nehir. Binlerce kolu olan bu nehir havza bakımından birinci durumda. Yanlız alan bakımından değil taşıdığı su miktarı(170 bin ton/saniye), yer kabuğuna yaptığı basnç ile(8 cm daha mantoya gömülür), bünyesindeki canlılar ile(3000 balık türü yaşar), ürettiği oksijen ile hep öndedir. İki dönemi var bu nehrin; sularının 10 metre kadar yükseldiği Kasım-Mart yaz dönemi, suların normale indiği Haziran-Ekim dönemi. Manaus kenti Amazon'un başkenti gibi.
Kıtalara göre akarsularhttp://cografyaharita.com/haritalarim/1bdunya-denizler-okyanuslar-goller-bogazlar-haritasi.png
Harita http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/dunya_akarsular2.pdf
DÜNYA'NIN BÜYÜK AKARSULARI
S | Akarsu Adı | Uzunluk km | Havza Alanı 000 |
Geçtiği Ülkeler | Döküldüğü deniz/okyanus |
Açıklama | |
1- | Amazon | 5500 | 6500 | Peru-Brezilya | Atlas Okyanusu | G.Amerika | |
2- | Kongo | 3700 | Kongo- Dem.Kongo | Atlas Okyanusu | Afrika | ||
3- | Missisippi | 3200 | ABD | Atkas Okyanusu | K.Amerika | ||
4- | Nil | 3100 | Uganda-Sudan-Mısır | Akdeniz/Atlas | Afrika | ||
5- | Parana | 3000 | Paraguay-Arjantin | Atlas Okyanusu | G.Amerika | ||
6- | Obi | 2900 | Rusya | Artik Okyanusu | Asya | ||
7- | Yenisey | 2250 | Rusya | Artik Okyanusu | Asya | ||
8- | Lena | 2510 | Rusya | Artik Okyanusu | Asya | ||
9- | Amur | 2000 | Çin-Rusya | Pasifik Okyanusu | Asya | ||
10- | Nijer | 2000 | Mali-Nijer-Nijerya | Atlas Okyanusu | Afrika | ||
11- | Yang-çe | 1750 | Çin | Pasifik Okyanusu | Asya | ||
12- | Mackenzie | 1660 | Kanada | Atlas Okyanusu | K.Amerika | ||
13- | Volga | 1500 | Rusya | Hazar Gölü | Asya | ||
14- | Zambezi | 1300 | Zimbabve-Zambiya-Mozambik | Hint Okyanusu | Afrika | ||
15- | Oder | Polonya-Almanya | Baltık D/Atlas O | Avrupa | |||
16- | Nelson | 1080 | Kanada | Atlas Okyanusu | K.Amerika | ||
17- | Ganj | 1060 | Hindistan- Bangladeş | Hint Okyanusu | Asya | ||
18- | İndus | 950 | Pakistan | Hint Okyanusu | Asya | ||
19- | Orange | 950 | Nambiya-G.Afrika Cum | Atlas Okyanusu | Afrika | ||
20- | Orinoko | 940 | Kolombiya-Venezuela | Atlas Okyanusu | G.Amerika | ||
21- | Tuna | 820 | Avusturya-Slovekya-Macaristan- Sirbistan-Bulgaristan-Romanya |
Karadeniz Atlas okyanusu |
Avrupa | ||
22- | Fırat | 670 | Türkiye-Suriye-Irak | Hint Okyanusu | Asya | ||
23- | Dinyeper | 540 | Balerus-Ukrayna | Karadeniz/Atlas | Avrupa | ||
24- | Sen | Fransa | Atlas Okyanusu | Avrupa | |||
25- | Elbe | Çekya- Almanya | Atlas Okyanusu | Avrupa | |||
26- | Ren | 225 | Almanya-Hollanda | Atlas Okyanusu | Avrupa | ||
27- | Darling | Avusturalya | Pasifik Okyanusu | Avusturalya | |||
28- | Rio Grande | ABD- Meksika | Atlas Okyanusu | K. Amerika | |||
29- | Yukon | Alaska(ABD) | Pasifik Okyanusu | K.Amerika | |||
30- | Huang-Ho/Sarı Irmak | Çin | Pasifik Okyanusu | Asya | |||
31- | Mekong | Çin-Tayland-Laos-Kamboçya- Vietnan |
Pasifik Okyanusu | Asya | |||
32- | Brahmaputra | Hindistan-Bangladeş | Hint Okyanusu | Asya | |||
33- | Don | Rusya | Karadeniz Atlas Okyanusu |
Asya | |||
34- 35- 36- |
Colorada(ABD) Colorado(ABD) Colorado(Arjantin) |
ABD ABD Arjantin |
Pasifik Okyanusu Atlas Okynusu Atlas Okyanusu |
K.Amerika K.Amerika G.Amerika |
ÜLKELERİNE GÖRE NEHİRLERİ
AKARSULARI BEKLEYEN TEHLİKELER
Akarsularda Kirlilik
Kimyasakl Atıklar
Çöpler ve Plastik Atıklar
Akarsulardakii Kirliliğin İnsan Hayatına, Canlı hayatına Etkileri
AKARSULARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ
Akarsular aşındırma ve biriktirme gücü ile yeryüzünde çeşitli yer şekillerinin oluşmasına katkı sağlarlar. Bu bilgiler için dış kuvvetler sayfaını ziyaret edebilirsiniz.
AKARSULARIN TEMİZ KALMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
EK KAYNAKLAR
Dünyanın en uzun akarsuları listesi
Ana sayfa